door Rein Leentfaar

Ik had nooit gedacht, dat zoiets kon: een sisyfusarbeid voltooien, een danaïdenarbeid of -werk verrichten (het vat der Danaïden vullen = een bodemloos vat vullen), herculisch herculeswerk of -arbeid verrichten, een Herculeus labor dus. Een sisyfusarbeid verrichten, is overigens: Sisyphi saxum versare. Maar het kan! In pakweg 2005 ben ik begonnen met het samenstellen van oefendictees, die deels gepubliceerd staan op deze site. Zelden een samenhangend verhaaltje, meestal losse zinnen met wel uitdagende dicteewoorden of -constructies. Toen ik er in 2015 zo’n 856 bijeen had, ben ik, althans volgens de gebruikte systematiek, gestopt. Later zijn er toch weer honderden gevolgd, daar doe ik later nog wel weer eens iets mee. Vanaf zomer 2018 tot heden – mei 2019 heb ik (ja, echt wel: o.a.!) besteed aan het reviseren van de dictees: aanpassen aan spelling 2019, toelichting bij moeilijke woorden, meervoudsvormen, synoniemen en antoniemen, verschillen GB-VD en noem maar op.

Eén bestand

Ik heb al die 856 oefendictees verenigd in één Wordbestand. Het zoeken in dat hele bestand gaat minder geavanceerd dan bijv. in GB en VD met de jokertekens * en ?, maar zoeken op ‘hexako’ (zonder quotes!) levert flink wat hits op met hexakosioihexekontahexafobie (angst voor het getal 666, het getal van het Beest, Bijbel, Openbaring 13:18). Ook bv. zoeken op ‘chris’ levert een onnoemelijk aantal treffers op. Er is een inhoudsopgave, maar die is niet overal zinnig (zoals bij Ratjetoe 1 t/m 33, maar alla). Zoek je – bv. op grond van voorafgaande aantekeningen – dictee 213, zoek dan gewoon op ‘213’ en na hooguit enkele muisklikken (het kan zijn dat die cijfercombinatie ook enkele jaartallen oplevert …) bij dictee 213. Het bestand is gratis op te vragen via leentfaarrein@gmail.com Nu nog enkele kenmerken van het bestand en daarna een vijftal voorbeelden. Ten eerste: het bestand omvat 2.414 A4’tjes. Ten tweede: er zijn 1.116.568 woorden, exclusief spaties 6.486.398 tekens en inclusief spaties 7.601.070 tekens (en dus 1.113.672 spaties!). En ten slotte: het bestand telt 12.151 alinea’s en 110.135 regels.

Voorbeeld 1: dictee 028, alinea 1 (VD: zoeken op ‘hond’)

1. Ook ‘zoeken binnen artikelen’ is een machtig gereedschap voor de taalknutselaar. Wil je een dicteetje maken over honden? Zoek ‘hond’ binnen artikelen en ze vliegen je om de oren: tyfushond [rotzak], teef [wijfje], [bul- of pitbull-]terriër, straathond, spaniël, sledehond, labrador-retriever, kalong (vliegende hond) en Mexicaanse hond, maar dat heeft meer met een radio van doen [geluid]. Je leert tevens, wat een hubertussleutel [gewijd ijzer] met rabiës [hondsdolheid] te maken heeft, dat een loebas een lobbes is, dat harrier, hazewind, hangoor en hasjhond ook honden zijn, dat meer hondjes Fikkie heten en jouw portie krijgen, dat een dalmatiër een Dalmatische hond is, dat des Pudels Kern de kern van de zaak is en dat doggydancing door corgi’s met collies in een cynodroom [s] (hondenrenbaan) onder het toeziend oog van kynologen [k] (hondenkenner) – de bazinnetjes onder hen dragen vaak colliers [halssnoer] – misschien best leuk kan zijn.

x Je ziet de toelichtingen: collier = halssnoer en kalong = vliegende hond, de uitspraak van kynoloog is met k, die van cynodroom is met s.

Voorbeeld 2: dictee 213, alinea 6 (VD, de letter p)

6. Het parelhoen is een poelepetaat (tweemaal a). Hij was een optimist par excellence [bij uitstek]. Par exemple [wel nu nog mooier!], dat moet er nog bij komen! Wij staan u dit par faveur (als gunst, p.f.) [pee-èhf] toe. Wat vindt je moeder lekkerder: parfait à la vanille [vanille-ijs], parfait-amour [rode likeur, met citroen- of bergamotolie] of parfait au café [koffie-ijs]? Paraxyleen en paracresol zijn chemische stofjes. De partijen werden het eens par accord [door overeenkomst]. Teken dat eens met je parallelliniaal! Parasitemie is het hebben van parasieten in het bloed. Een pardessustje is een overjas. Het par bene comparatum [tweetal dat aan elkaar gewaagd is] vocht een strijd op leven en dood uit.

x Je ziet weer: uitleg en uitspraak en benadrukking van de dubbel-a in poelepetaat.

Voorbeeld 3: dictee 442, alinea 5 (zoeken in VD naar lettercombinaties)

5. Gezocht op ‘*uum*’: bonum et aequum (wat recht en billijk is), caput mortuum (dodekop), compascuum (koppelweide, meent), computatio graduum (berekening van de graden van verwantschap), ruimte-tijdcontinuüm, colbertkostuum, in perpetuum (voor altijd), meum et tuum (mijn en dijn), mutuum (verbruikleen), per obliquum (langs een slinkse weg, op slinkse wijze), machtsvacuüm, pierrotkostuum, postuum (zonder h), triduüm, menstruüm (vloeibaar oplosmiddel), adamskostuum, evakostuum en amazonekostuum. Masala (eenmaal s) is een mengsel van een aantal gemalen specerijen. Als dranken hadden ze appel- en appelsiensap.

x Uitleg en benadrukken dat postuum niet met th is en dat masala met een s is.

Voorbeeld 4: dictee 677, alinea 8

8. Jouw handelwijze is volstrekt verwerpelijk, uit den boze. De booze is een alcoholhoudende drank. De Wet BOPZ is de Wet Bijzondere Opnemingen Psychiatrische Ziekenhuizen. De bordeauxs zijn wijnen uit het departement van de Gironde. Een bordeelsluiper is een suède herenschoen (suèdeherenschoen) met crêpezool. Boreh (met h) is welriekende gele zalf van kurkuma. Een bore-out [stress door verveling] is weer de andere kant van een burn-out [stress door drukte]. In de Provence kun je bories (meervouds-s) [klein koepelvormig gebouwtje] tegenkomen. Wat is het borrelnootjeseffect [bij schudden: grote boven]? De BOS is de Boeddhistische Omroepstichting. Een bosamarant is een witte majer. Voor het bose-einsteincondensaat moet je wel heel dicht bij het absolute nulpunt [= 0 kelvin, 0 K] zijn. Dat zoeken we op in de Bosatlas. De Bosjes van Poot vind je bij Den Haag. Wie kent Paulus de Boskabouter niet? Een San is een Bosjesman. Een bosneger heet ook wel marron.

x Het woord ‘boreh’ krijgt een benadrukte h en de s achter ‘borie’ geeft het meervoud weer.

Voorbeeld 5: dictee 676, alinea 1 (thema ‘tabak’ in VD)

1. Om een pijp tabak te roken, heb je pijptabak, baaitabak (genoemd naar Chesapeake Bay in Maryland) of een mixture nodig. Verder vond ik nog: boerentabak (in Nederland verbouwd), braziel(tabak) [Brazilië], deli(tabak) [Deli], havanna(tabak) [Havana], java(tabak) [Java], kerftabak, korftabak (knaster, kanaster, varinastabak), krul(tabak), makuba(tabak) [Macuba], manilla(tabak) [Manilla], maryland(tabak) [Maryland], nachttabak (sierplant met witte bloemen – L.: Nicotiana alata Link), pruim(tabak), reuzentabak (= maryland), roltabak [shag, gerolde pruimtabak], rooktabak [roken, niet pruimen of snuiven], snuif(tabak), siertabak (eenjarige geurende tuinplant), sjiektabak (pruimtabak, tabakspruim), sumatra(tabak) [Sumatra], spintabak [tot banden en rollen ineengedraaid], gesausde tabak [met smaakstoffen], ergens (de balen) tabak van hebben, Turkse tabak [zacht, zoet, geurig], dat is andere tabak (dan knaster – iets heel anders of beters), tabaksaccijns, tabaksbibit [jonge zaailingen], tabakskarot [rol gesponnen tabak], zuigtabak en veldtabak [virginia(tabak) uit Virginia]. Als ze je (een) zak tabak noemen ben je een klootzak of een zakkenwasser. Jij bent lelijk de sigaar (de dupe, de pineut).

x Toelichtingen: Chesapeake Bay in Maryland en de Latijnse naam Nicotiana alata Link.

Opvragen dat bestand en aan de slag, zou ik zo zeggen!