Het tiende Groot Zutphens Dictee, voor de speciale gelegenheid in de Walburgiskerk
door Bert Jansen | Foto’s: Patrick van Gemert
Om de dichtgeslibde wegen te vermijden, gingen Jeroen van Heemskerck Düker en ik op donderdag 15 november al om halfdrie op pad. Eenmaal op de N345 viel een vale herfstzon in lange diagonalen over het veld en zette het uitgedunde bladerkleed in een vrolijk rode gloed. Zutphen naakte.
Na de auto tegenover de Walburgiskerk geparkeerd te hebben, spekten we de lokale middenstand door onze garderobe uit te breiden. Enigszins ongemakkelijk voelden we ons wel, zo samen zoekend in de rekken met jasjes en hemden, maar als Edward III zich in 1344 al niet geneerde toen hij de door zijn danspartner verloren kousenband opraapte en om zijn eigen been bond, waarom wij dan wel? Honi soit qui mal y pense!
Chapeau
Met onze nieuwverworven kleding liepen we goedgemutst naar het vlakbij gelegen ‘Chapoo’ voor de domibo, om maar eens te variëren op de vrijmibo, het was per slot van rekening donderdag. De ambiance was er warm, de bediening charmant en de kaart aantrekkelijk; we besloten dan ook er tevens een vorkje te prikken. Even was er de aanvechting de uitbater opheldering te vragen over de alternatieve spelling van zijn etablissement, maar we besloten die te onderdrukken. Ik vermoed echter zomaar dat onze Middelburgse collega-dicteetijger bij de restauranteigenaar zijn beklag zou hebben gedaan en hem op een lesje over de spelling van leenwoorden zou hebben getrakteerd …
Ook vanuit Vlaanderen was een deelnemer afgereisd (uiterst rechts) voor het fameuze dictee.
Voor de ingang van de Walburgiskerk gaf een stadsgids uitleg over de geschiedenis van de kerk. Clandestien luisterden wij mee en leerden dat zich in de bol van de torenspits de bouwtekeningen bevinden – tót we als culturele verstekelingen ontmaskerd werden en schielijk de kerk in verdwenen. Terwijl we de toegangsprijs voor het tiende Groot Zutphens Dictee voldeden, weergalmde melodieus orgelspel van orgelist Klaas Stok tussen de eeuwenoude pilaren. Een geëigend, maar bovenal sfeervol muzikaal behang dat bijdroeg aan de gewijde sfeer.
Galmend godshuis
Terwijl sommige dictees een kwakkelend bestaan lijden, slaagt ‘Zutphen’ er elk jaar weer in meer bezoekers te trekken dan het jaar ervoor. Maar liefst 63 mensen hadden zich voor dit evenement aangemeld! Voor deze tweede bigiyari was de organisatie – opnieuw in vertrouwde handen bij de Lions – erin geslaagd een der meest prestigieuze monumenten van de oude IJsselstad af te huren: de Walburgiskerk, lokaal bekend als Walburgkerk.
Hadden ze voor de installatie van de kacheltjes soms een eskimo ingehuurd?
Helaas echter bleek de akoestiek niet afgestemd op het dicteren van een dictee. Ik vermoed zomaar dat de nagalm bij de epiclese en de verkondiging van Gods Woord minder storend is. Ook de temperatuur in het godshuis was voor iemand die het in de buurt van de koelkast al koud krijgt – zoals schrijver dezes – niet comfortabel. Bovendien ontregelt kou het spellingcentrum in de hersenen, althans bij mij. Er waren weliswaar elektrische verwarmingsinstallaties opgehangen, maar die hingen bijkans in de nok en waren dus niet effectief. Hadden ze voor die klus soms een eskimo ingehuurd?
Ridder Bas Steman, de auteur van het jubileumdictee, leest zijn tekst voor
Ridder Bas
Marleen Tebbenhoff Rijnenberg, presidente van de Lionsclub afdeling Zutphen-Kattenhaven, opende de avond en heette de aanwezigen welkom. De meesten van hen kwamen van heinde, maar er waren er ook die uit Zeeland en zelfs Vlaanderen gekomen waren. Het dictee werd dit jaar voorgelezen door Bas Steman. Deze onverschrokken ridder en auteur van, onder andere, de liefdesroman Morgan, beschikt over een goede dictie en toonde weinig last te hebben van plankenkoorts. Bij menigeen sloeg de schrik om het hart toen hij het dictee kwalificeerde als ‘de lastigste geschiedenisles ooit’.
Ook dit jaar kwamen de zinnen weer uit de koker van het viertal dat gevormd wordt door Michel Groothedde, Jody Hagenbeek, Fiona de Heus en Jaap Pott. In hun macedoine werd de schijnwerper gericht op de Zutphense instanties die dit jaar jubileerden.
Accoucheuses
Zo werd het publiek in de eerste alinea meegenomen naar het klooster Spittaal, waar de broeders van de Orde van de Heilige Geest zich in de dagen van olim bekreunden om de verzorging van de zieken. Die broeders van toen zijn nu nog slechts een vage herinnering; heden ten dage zijn het de anesthesisten, oto-rino-laryngologen en cardiothoracale chirurgen die de verzorging der zieken op zich nemen. Ook de begijnen van toen zijn vervangen, en wel door de gynaecologen en accoucheuses.
In de tweede alinea werd de zeshonderd jaar geleden uitgebroken furieuze successiestrijd belicht. Dat Reinald de Vierde van Gelre zich na die strijd genoodzaakt zag de verbondsbrieven te accepteren waarin de ridderschap en de principale steden met hun filiatie een alliantie hadden gesloten om in parlementaire congregatie het vorstendom te besturen, was voor menigeen een openbaring vanjewelste.
Opeens belandden we vanuit de middeleeuwen bij de AZC, een volte-face van heb ik jou daar!
In de derde alinea werd de hebraïcus Willem Baudaert, de fervente apologeet van de contraremonstrantie opgevoerd. Hij werd vier eeuwen geleden door het moderamen van de Nederduitse Gereformeerde Kerk tot de vertaler van de oudtestamentische boeken benoemd. In de vierde alinea werd stilgestaan bij het Timpeorgel. Het is inmiddels fraai gerestaureerd, maar naar verluidt is het vaak mishandeld in verwoede pogingen de akoestiek te verbeteren. Zelfs de tractuur zou daarbij beschadigd zijn!
Dicteetijgers zwoegen op de tekst van Bas Steman
Jantje-secuur
Na deze vier min of meer solemnele alinea’s kwamen er wat trivialere kwesties aan bod. Zo belandden we ineens bij een jubilerend AZC, een volte-face van heb ik jou daar! De oer-Zutphense amateurvoetballers ambiëren weliswaar tweedeklasser te blijven, maar paren nochtans tikitaka en getruukte een-tweetjes aan een cruijffiaans inzicht. Ook banketbakkerij Jolink – bekend van delicieuze patisserie en exquis ambachtelijk roomijs van pico bello ingrediënten – jubileerde dit jaar en werd door Pott cum suis in het zonnetje gezet. De in de laatste alinea verwoorde voorspelling dat zelfs jantje-secuur lou kans heeft op een foutloos resultaat bleek carrément profetisch!
Er was geen achtste alinea. Die kwam kennelijk niet door de censuur. En zoals een doorgehaalde zin nieuwsgieriger maakt dan de overige tekst, zo geldt dat ook voor de geschrapte achtste alinea. Wellicht dat de schrijversbent daarover nog eens opheldering kan geven.
De onvolprezen Jaap Pott licht de valkuilen toe.
Pott versus vingeropsteker
Voordat het verdict van de jury klonk, was, gewoontegetrouw, de microfoon voor Jaap Pott voor zijn onvolprezen explicatie, waarvan zijn etymologische uitstapjes een vast en interessant onderdeel vormen. De eerste zin was echter nog niet geprojecteerd, of er klonk protest vanuit de voorste rij. Pott echter snoerde de interpellant (naam en adres bij de redactie bekend) subiet de mond en zette hem in de figuurlijke hoek, waarmee de oud-schoolmeester verried dat hij zijn oude stiel, ook vijf jaar na zijn pensionering, nog niet verleerd is.
Hoewel dit tiende Groot Zutphens Dictee voornamelijk in gewonemensentaal was geschreven, zaten er toch weer genoeg struikelstenen in. En ook een enkel ietwat archaïsch woord, zoals accoucheuse. Zo kon menigeen niet alleen met meer kennis van de orthografie, maar ook met een grotere woordenschat naar huis. Voorwaar een grote winst. Op gevaar af voor zoïlus te worden versleten, wil ik toch ook even stilstaan bij de constructie ‘pico bello ingrediënten’. ‘Pico bello’ wordt in Van Dale en het Groene Boekje een bijwoord genoemd. Het gebruik als bijvoeglijk naamwoord is echter in opmars. Op ‘de ingrediënten van Jolink zijn pico bello’ lijkt mij dan ook niets aan te merken. Het attributieve gebruik van ‘pico bello’, zoals in het dictee, zou mijns inziens vermeden moeten worden – zeker door Pott, die zich bij menig dictee toch als behorend tot de preciezen heeft leren kennen.
Wino Sijm moest wederom genoegen nemen met de tweede prijs. Een week later haalde hij revanche in Rijssen.
Helaas bleken ook weer interpunctiefouten mee te tellen – en voor rode strepen te hebben gezorgd. Ook eigennamen als Spittaal en Timpeorgel resulteerden weer in veel rode strepen. Waarom moet ik eigenlijk weten hoe ik Timpe moet schrijven? Overigens werd mijn Baudaart níét fout gerekend, terwijl de goede man Baudaert heet. Althans volgens het correctievel.
Potjes, alweer
Het twintigkoppige correctieteam had een uur nodig om de 51 dictees na te kijken. Er hadden zich weliswaar 63 mensen aangemeld, maar 12 personen stuurden ofwel hun kat ofwel hadden weinig fiducie in een podiumplaats en hun schrijfsels niet ingeleverd. In totaal werden er 1594 fouten aangestreept, een gemiddelde van ruim 31 fouten.
Zijn glimlach hield het midden tussen suffisantie en minzaamheid
Op de derde plaats eindigde Esther Leising met 20 fouten. Wino Zoetemelk – pardon, Sijm – moest voor de zoveelste keer genoegen nemen met zilver. Heer en meester was opnieuw Marry Potjes uit Baak. Zij misspelde slechts 13 keer. Moet de queen of orthografie zo zoetjesaan niet promoveren naar de ‘tijgercategorie’? Deze vraag is retorisch bedoeld. Zij zal daar een geduchte concurrent zijn voor reizende Rein, die nu met slechts vier fouten de eerste prijs in de wacht sleepte. Om zijn mond speelde een glimlach die het midden hield tussen suffisantie en minzaamheid, toen hij zijn prijs uit handen van Bas Steman in ontvangst nam. De sympathieke habitué Jan Riefel greep dit jaar helaas net naast de prijzen.
Rein Leentfaar legt het de organisatie nog één keer uit.
De opbrengst ging dit jaar naar het Praathuis in Zutphen, een wekelijkse ontmoetingsplaats voor mensen die Nederlands willen leren spreken. Deze twee jaar geleden opgerichte organisatie zag haar saldo met € 667,65 toenemen. Ariana Achterkamp wist het hoogste sponsorbedrag, te weten € 112,65, bijeen te brengen.
De Deur
De nazit is een vast onderdeel van ons uitstapje naar Zutphen. Deze keer was dat in ‘De Deur’, ‘waarschijnlijk het gezelligste café van Zutphen’, zoals er op de website te lezen staat. En inderdaad, de kachel brandde, het couragewater vloeide rijkelijk, de gesprekken waren levendig en de tijd vloog. Het was al na enen toen we de keilenwinkel verlieten en door de uitgestorven straten naar de auto liepen en huiswaarts reden. Op donderdag 21 november 2019 komen we terug. Deo, Allah of het Vliegend Spaghettimonster volente, natuurlijk.
