Lizi van Vollenhoven wordt gefeliciteerd door Bert Jansen

door Bert Jansen

Op de morgen dat de Nederlandse kranten de alarmklok luidden over de ondermaatse lees- en schrijfcapaciteiten van de abituriënten van het middelbaar en zelfs het hoger onderwijs – van wie een substantieel deel moeite heeft met het begrijpen van de gebruiksaanwijzing van een broodrooster! –, verzamelde zich in het rurale Opwijk (voor even niet alleen het geografische, maar ook het orthografische centrum van Vlaanderen) een select gezelschap dat zich vrijwillig ging laten geselen door de twee laatste dictees en pantoufles van het seizoen, geschreven door onderscheidenlijk Herman Killens en Bob van Dijk.

Maar alvorens het zover was, deed de coterie zich tegoed aan het door onze gastvrouw in de gloriëtte uitgestalde ontbijt, bestaande uit onder andere melkbroodjes, krentenbollen en koffiechocoladebolletjes; een dictee gedijt niet op een nuchtere maag en de lekkernijen gingen er bij de verreisde spellers dan ook in als Gods woord in een ouderling. De gezellige kout die de spijs accompagneerde had voor menigeen nog wel even mogen duren, maar Herman had al plaatsgenomen op zijn dicteerstoel voor de ochtendsessie.

Noviteit

Onze begenadigde verhalenverteller had deze keer niet gekozen voor een sprookje, en ook de scifi liet hij voor wat het was. Nee, de dicteeërs zélf en hun veelmalig dystopische lot waren deze keer het onderwerp. Maar hij had niet alleen gekozen voor een heel ander thema, maar zelfs voor een heel ander genre, te weten het gedicht – een noviteit in dicteeland! In zijn inleiding gaf hij aan in de voetsporen van Annie M.G. Schmidt, Drs. P en P.C. Hooft te willen treden. Geen geringe ambitie. Nochtans – ik verklap het maar vast – slaagde hij daarin met vlag en wimpel. Al moet het mij van het hart eertijds minder moeite te hebben gehad met de somtijds hermetische zeventiende-eeuwse geschriften van de drost van Muiden dan nu met Hermans contemporaine pastiche. Herman had zich qua onderwerp laten inspireren door Agatha Christies roman Ten little niggers – althans, zo luidde de oorspronkelijke titel van het werk uit 1939, want inmiddels is deze ten prooi gevallen aan de sensitivityreaders.

Het gedicht, met mannelijk eindrijm in de tweede en vierde regel, bestond uit eenendertig strofen, waarvan dertig kwatrijnen en één distichon. De tien kleine ‘negertjes’ (tussen verontschuldigende aanhalingstekens) hadden in Hermans parodie plaatsgemaakt voor tien kleine dicteeërtjes.
Alle tien waren bij aanvang van het dictee nog enthousiast en onbekommerd over de afloop, maar na de eerste vijf strofen struikelde er al een: tiny house en skaeve huse waren nog wel te doen, maar de karmijn de Sonnaville lag hem, niet zo verwonderlijk, te zwaar op de maag.

Het gezelschap werd onthaald met exquise lekkernijen

Anticlimax

In de tweede serie waren de sjampie en de sjampoepel no-brainers, maar de giaur was de nekslag voor één dicteeërtje. Eén deelnemer had de hele woordenlijst gebingeread. Helaas had hij zich vergist in de kleur: hij had de witte versie bestudeerd in plaats van de groene. Jammer, maar hij had toch moeten weten dat het Witte Boekje vloeken is in de groene spellingkerk. De chateauwijn werd vervolgens een van de zeven overgebleven dicteeërtjes fataal: de geest was uit de fles, toen waren ze nog met zes.
Een van hen had maar liefst à peu près dertigduizend woorden in zijn Excelbestand gepropt (wie past deze schoen?); nochtans haalde hij bakzeil. Een van de vijf overgebleven dicteeërtjes was twijfelzuchtig: ze schrapte elk woord tig keer met lege bics en een diskwalificatie als gevolg. Een van de vier diehards vroeg de jury tevergeefs al zijn fouten te cancelen, maar die bleek niet te vermurwen.
De volgende die afviel, werd zijn handschrift fataal: het was een praktizijntjeshandschrift dat te veel leek op Lineair B. De strijd tussen de twee overgebleven dicteeërtjes was vehement: een shoot-out moest de beslissing forceren. Ku Klux Klan en absint konden de beslissing niet afdwingen. Een anticlimax, een dt-fout, beslechtte de bloedstollende eindstrijd. Er klonken cimbalen en schalmeien, maar dat bleek prematuur: de overgeblevene had haar naam op het blad vergeten. Toen waren ze nog met nul …

Een anticlimax, een dt-fout, beslechtte in de tekst de bloedstollende eindstrijd

Terwijl onze muzenzoon zíjn fenomenale poëtische gave tentoonspreidde en zijn publiek worstelde met zijn verbale creaties, werkte Mireille, zijn steun en toeverlaat, in de keuken onverstoorbaar aan die van háár. Weliswaar op een ander terrein, maar zeker zo fenomenaal! Is het al te boud te veronderstellen dat het vooruitzicht daaraan tot verminderde concentratie – en derhalve meer fouten – leidde? De vraag stellen is hem beantwoorden …

Frank Denys en Birgit Kuppens

Dat Herman qua moeilijkheidsgraad het walletje bij het schuurtje gelaten had, bleek toen de resultaten van de nakijkronde bekend werden gemaakt: iedereen had ruim meer dan de helft van de invulwoorden correct gespeld. Drie personen hadden zelfs drie vierde of meer correct! Chapeau voor Birgit, die haar werk terugkreeg met slechts twintig rode strepen, en voor Frank, die zichzelf overtrof met niet meer dan 16 fout. De cimbalen en schalmeien klonken echter het luidst voor onze man uit Middelburg, Rein Leentfaar. Hij misschreef slechts veertien keer. Hoeveel daarvan vermijdbaar waren, is (nog) niet gereveleerd.
Hoogste tijd voor de groufie in de zonovergoten tuin. De zon toverde een extra glans op de toch al vrolijk gestemde gezichten van de dicteeërtjes, zoals op de foto hiernaast valt te zien.

Zomerkoninkjes

Swijlens was de tafel in het tuinhuis gedekt. Maar liefst drie verschillende quiches sierden de vriendentafel: een met asperges, het witte goud, een met lentegroenten en een met tomaat en courgette. Een tomatensalade met radijsjes accompagneerde de hartige taarten, waarvoor Mireille niet voor niets tot over de landgrenzen vermaard is. De erbij geserveerde Torres Altos Ibéricos verdiepte de intense smaken alleen nog maar. Als dessert was er plaatcake met rabarber en zomerkoninkjes. Niet van Delhaize, maar uit de streek. En dát proef je! Na zo’n lunch begrijp je nóg beter waarom er gefluisterd wordt dat er zich onder de spellers gourmets bevinden voor wie Mireilles culinaire creaties de grootste incentive zijn om naar Opwijk af te reizen. Sorry Herman …

Na zo’n agape, waarin de ontspanning centraal stond, viel het zwaar weer in het spellinggareel te komen en de grijze cellen aan het werk te zetten. En dat moest toch écht, want Bob van Dijk maakte op niet mis te verstane wijze duidelijk dat het hoog tijd was om zijn dictee voor te dragen. Van de titel van zijn dictee, ‘Gebruik je moerstaal’, mag dan misschien in eerste instantie een geruststellende werking zijn uitgegaan, al snel werd duidelijk dat er voor ontspannen achteroverleunen en fiolen laten zorgen geen grond was. Het werd weliswaar geen vreemdewoordenstroom, maar als Bob íéts bewees, was het wel dat het correct schrijven van ook oer-Hollandse woorden en samenstellingen meer dan genoeg problemen kan opleveren.

Al snel werd duidelijk dat er voor ontspannen achteroverleunen en fiolen laten zorgen geen grond was

Met zoete zegging declameerde hij zijn proza vol met Oudnederlandse termen uit lang vervlogen edities van de Enorme Van Dale. Na enkele omtrekkende bewegingen, waarin onze krimiauteur aardig wat orthografische venijnigheidjes verstopt had, kwam hij tot ‘het echte narratiefje’: het verhaal van zijn held Karel Landsteiner, de protagonist uit zijn pageturner ‘De Griekse ij’.
Karel nam in het cachot, waar hij met enige lotgenoten was opgesloten, onder wie ene Jerry Bidet, de leiding in het bedenken van ouderwetse spellen, zoals wiezen en toccadielje, bij Turkse bajesklanten beter bekend onder de naam sheshbesh. Je vraagt je in gemoede af: hoe wéét die man dat? Voor ene Sywert Zondervrienden en Aäron Goldberg, de van het geloof gevallen oud-joodse veelschrijver, had Karel een spel bedacht vol met semicolon-, dt- en ck-kwesties.
Met de hulp van een Hans Kloklookalike bereidt hij een ontsnapping voor. Die slaagde, en in een vlucht-Mercedes rijden ze naar een vluchtadres in Middelburg. Een blijeindend relaas dus, maar helaas bleef de exacte locatie onvermeld …

Bob van Dijk leest zijn dictee voor in de huiskamer van de familie Killens

Niet mals

Bobs relaas mag dan blijeindend zijn geweest, dat gold minder voor het, in weerwil van het substantiële aantal triviale woorden, grote foutenaantal. Diep vanbinnen, alom bekend, woord voerend, achterelkaar versus achter elkaar en goedgevonden versus goed gevonden – om er maar een paar te noemen – bleken voor veel dicteeërtjes toch lastig correct op papier te krijgen. De mooiste vondst in zijn dictee vond ik wel oud-joodse, waarin de kleine j door de bijstelling ‘van zijn geloof gevallen’ afdwingbaar is.

Hoewel ook in Bobs dictee iedereen meer dan de helft van het aantal invulwoorden correct op papier kreeg, was het dictum niet mals. Echter wél verrassend: het brons was voor Lizi (54 goed geschreven woorden), het zilver voor Herman (57 goedgeschreven woorden). Opnieuw was het podium voor de Zeeuwse spellingmogol, die maar liefst 59 woorden correct geschreven had. Hij nam de loftuitingen in ontvangst als een boer die een hoefijzer vindt.

De nazit had wat mij betreft wel langer mogen duren, maar Bob trok mij aan mijn jasje: hij wilde op tijd thuis zijn. Dreigde de deegrol? Enfin, aangezien hij mij chauffeerde had ik geen andere keus dan het gastvrije huis te verlaten, maar niet dan nadat ik de gastheer bedankt had voor zijn 2.0-dictee en de gastvrouw voor haar eminente culinaire creaties. Duizend kudo’s voor het echtpaar Killens-Camps.
De lange reis naar huis benutte ik voor een groot deel met het steken van de loftrompet over het dictee van mijn chauffeur. Dank voor het mooie dictee, het chaufferen en je petillante gesprächsfähigkeit, Bob!