Annemarie Braakman-Ven tijdens het Groot Alphens Dictee 2018. Foto: Huib Boogert

door Annemarie Braakman-Ven

Eindelijk was het weer zover: het Groot Leiderdorps Dictee kon woensdag 12 oktober doorgaan. Vorig jaar lagen de coronamaatregelen in de weg, maar nu was het weer als vanouds. Bijzonder was dat dit de tiende editie was, tezamen met het jubileum van de organiserende LVU zelf, de Volksuniversiteit Leiderdorp, die dit jaar 60 jaar bestaat. Dubbel feest dus.

Ook dit jaar was de raadszaal van het gemeentehuis voor het dictee gereserveerd: de lokale teams in een cirkel aan de tafels waar normaliter de raadsleden zetelen, de individuele deelnemers twee aan twee aan de tafels erachter. Ondanks mijn late aanmelding de dag ervoor, was ook voor mij nog speciaal een naambordje gemaakt. Mevrouw Laila Driessen-Jansen, de burgemeester van Leiderdorp, zat het geheel voor aan het hoofd van de ronde tafel: aan haar de eer het dictee – ook voor haar de tiende keer – voor te lezen en dat deed ze met verve. Duidelijk verstaanbaar en met een prettig stemgeluid leidde ze de deelnemers door de tekst heen, de woorden en de zinnen diverse malen herhalend.

Easter eggs

De tekst was dit keer geschreven door Roland de Bonth, taalkundig onderzoeker bij het Instituut voor de Nederlandse Taal. Hij gaf in zijn inleiding een inkijkje in zijn bezigheden, onderzoek naar de herkomst en ontwikkeling van woorden. Dat de schrijfwijze van veel woorden is veranderd in de loop van de jaren is bekend, maar vandaag houden we het bij de hedendaagse spelling- en taalregels. Want naast tachtig invulwoorden bevatte het dictee gewoontegetrouw negen taalfouten. Dat het opsporen van deze easter eggs geen sinecure is, bleek maar weer eens. In de eerste alinea ging het nog wel: de toeristen staan natuurlijk niet perplex door de 31 rijksmonumenten, maar staan daar perplex van. En hoewel ‘31 monumenten’ zeker meervoud is, telt de gemeente dit aantal, zodat ‘tellen’ als fout aangestreept moest worden.

Burgemeester Laila Driessen van Leiderdorp

Ook in de tweede alinea werd met meervoud en enkelvoud gespeeld. ‘Bezienswaardigheden’ is duidelijk meervoud, maar als gesproken wordt over ‘het merendeel daarvan’ is dat weer enkelvoud. Je zou er makkelijk overheen kunnen lezen bij het schrijven van de invulwoorden en het letten op de juiste spelling ervan.

En dat was lastig genoeg met de achttiende-eeuwse (met een koppelteken door de klinkerbotsing) boerderij op een L-vormige (met een hoofdletter zoals ook in T-kruising) plattegrond en een hek in Lodewijk XVI-trant. Om deze te kunnen bereiken werden de vélocipède (met behoud van accenttekens zoals in het Frans), de elektrische hybride fiets, de e-bike en een heuse speedpedelec van stal gehaald. Maar als je dan ook nog een tautologie inbouwt door ‘vanzelfsprekend’ en ‘natuurlijk’ dubbelop te gebruiken in de zin, kun je het spoor wel eens bijster raken.

Enige discussie ontstond over de vraag of het opkalefateren van de fietspaden ten gerieve van het college van burgemeester en wethouders was, of dat dit terugsloeg op de recreanten, de heuse snelheidsmaniakken. De auteur was mild en gaf de aangeefster gelijk: ook hij had soms meer op de spelling van de moeilijke woorden gelet dan op de grammatica van het geheel. Wie minder bekend is met de natuur, kon (net als ik) mank gaan op het zwartsprietdikkopje, de gehakkelde aurelia, het klein geaderd witje, dat foeragerend van judaspenning via ijzerhard naar koninginnenkruid (inderdaad met tussen-n) fladderde.

Brandhaartjes als brandhaardjes

Briljant waren de brandhaartjes (menigeen liet zich verleiden tot het schrijven van brandhaardjes met een d) van de eikenprocessierups, die door jeuk, bultjes en oogklachten een relaxte fietstocht danig kunnen vergallen. Maar gelukkig zijn er onlineflyers (mocht ook los geschreven worden) die bij ondraaglijke jeuk adviseren om een verkoelende crème aan te brengen of antiallergietabletjes te slikken.

Roland maakte het te Bonth met ‘limes’ dat als een meervoud opgevat moest worden

Ook wist niet iedereen dat brogues gaatjesschoenen zijn, wat het schrijven van de juiste spelwijze niet bevordert. En hoe zit het met de fecaliën (niet meer met ae) van een malicieuze Duitse herder, een chowchow of een sint-bernardshond? Daar ‘irriteren’ mensen zich niet aan, daar ‘ergeren’ mensen zich aan of dat ‘irriteert’ hen. Een rode streep voor wie deze contaminatie niet zag. En het opruimen daarvan ‘behoort’ volgens de vigerende algemene plaatselijke verordening niet tot een van de plichten van iedere hondeneigenaar, maar ‘is’ een van hun plichten. Zet later nog eens in de zin het woord ‘verplicht’ en je hebt weer een dubbelopje te pakken.

Limes of limes?

Roland maakte het te Bonth met het Limesaquaduct onder de Oude Rijn, waarin ‘limes’ gelezen moest worden als een meervoudsvorm. Een voorzichtige vraag daarover uit het publiek bij de nabespreking werd beantwoord met: ‘Zo staat het in het woordenboek’. Misschien was er verwarring met de vrucht ‘lime’, maar het ging hier toch echt over de grens van het Romeinse Rijk, die van Katwijk aan Zee in het westen tot aan Spijk in het oostelijk deel van Nederland meandert. Is uw Latijn roestig? Het meervoud van limes is limites.

Winnaar Sander de Weger

Het dictee werd afgesloten met een latte macchiato of desgewenst een Schotse singlemaltwhisky en een laatste uitsmijter waarbij we weltevreden terug konden denken aan het bezoek aan het pittoreske Leiderdorp en haar inwoners. Dat moest natuurlijk verbeterd worden tot ‘zijn inwoners’. Hierna konden we de armen even strekken en keken we ons eigen werk na. Wel zo efficiënt. Met een rode pen, dat dan weer wel. Vervolgens werden de foutenaantallen gepeild en die van de (vermoedelijk) beste schrijvers opgehaald voor een nadere kritische blik van de jury.

Ten slotte konden we ook de benen strekken onder het genot van een hapje en een drankje. Ook dit keer weer heel prettig verzorgd en uitgeserveerd door de dienstdoende bode. Tijdens het napraten passeerden de moeilijke woorden de revue en spiegelde men de diverse spelwijzen aan elkaar.

De uitslag

De uitslag werd bekendgemaakt door de burgemeester, die ook de prijzen uitreikte. De beste dicteetijger was Rein Leentfaar met slechts 5 fouten, daarna volgde ondergetekende met 11 fouten (al wordt alleen de winnaar in de annalen opgenomen). Het beste team was SV Velocitas met 72 fouten (door drie deelnemers tezamen gemaakt) en dan was er nog een aanmoedigingsprijs voor de jongste deelnemer: Thomas de Wildt, 12 jaar.

Zijn moeder, Gertrude de Wildt, ontving samen met Rita Bruning de derde prijs bij de lokale deelnemers. Zij maakten beiden 20 fouten in het dictee. De tweede prijs ging naar Leander Tramper, goed voor 18 rode strepen in de tekst en de beste Leiderdorper was Sander de Weger met niet meer dan 14 fouten. Winnaars, van harte gefeliciteerd!

Het was weer een (dubbel) feestje in Leiderdorp, voor herhaling vatbaar, op naar het volgende lustrum!