door Frank Denys

Haleakala is een grote schildvulkaan op het eiland Maui in de staat Hawaï. De klankrijke naam betekent ‘Huis van de zon’. Het is tevens de plaats waar na het zomerreces de BeNeDictees hervat werden, te weten in Bussum ten huize van Bert Jansen, die de uitnodigende naam jaren geleden rechts van zijn toegangsdeur op de gevel liet aanbrengen. In deze sombere herfstdagen is wat warmte altijd welkom.

Binnenshuis vertaalde zich dat niet alleen in een op volle toeren draaiende verwarming, maar vooral in de gulle gastvrijheid waarmee onze amfitryon alle deelnemers het zo goed mogelijk naar hun zin probeerde te maken en de amicale sfeer met menig bon mot wist aan te zwengelen. Jansen had overigens niets onverlet gelaten om zoveel mogelijk deelnemers te kunnen ontvangen. Via WhatsApp had hij zelfs een uniek reserveringssysteem bedacht om zijn beschikbare fauteuils met nummers toe te wijzen. Voor elk wat wils: van eenvoudige armstoelen tot canapés die in businessseats niet zouden misstaan. 

Liefst niet te vroeg

Men zegt weleens dat punctualiteit een kwaliteit is van altruïsten en die wijsheid nam de Bussumer deze keer zeer letterlijk. De ingeschrevenen moesten zich stipt aan zijn uurschema houden: inlooptijd vanaf 11.00 uur en geen seconde eerder. Was je toevallig een kwartier te vroeg ter plaatse, dan zat er niets anders op dan een wandelingetje in de buurt te maken. Enkele onverlaten presteerden het zelfs om dan maar in de tuin bij de buren op wacht te staan en door het raam te kijken om te zien wanneer Bert zijn voorbereidende werkzaamheden had beëindigd, om daarna bedremmeld naar binnen te schuifelen.

Eerste dicteeauteur van dienst was Lizi van Vollenhoven. Niet alleen wist zij buiten gezichtsveld een grieperige gastvrouw de nodige zorgen toe te dienen, ze assisteerde ook de gastheer. Wie zich op haar dictee had voorbereid door lijstjes met onschrijfbare abbreviaties in te studeren was eraan voor de moeite. In haar dictee waren de afkortingen zelden opgaven of in elk geval niet zo moeilijk. Corrector Johan de Boer had met een vooraf uitgestuurde mail vele deelnemers op het verkeerde been gezet. Lizi kopte dat een-tweetje dankbaar in.

Futuristische scifi

Haar dicteetekst bleek een bijzonder ingenieus en fantasierijk verhaal te zijn met een evenwichtige mix van leuke en uitdagende opgaven. Ergens in de 22e of 23e eeuw komen respectievelijk een ambtenaar, emeritus hoogleraar biologie, neerlandicus, ex-arts-epidemioloog, musicus, beeldend kunstenaar, sportleraar en statisticus bijeen in een weet-je-nog-van-toenclub om te mijmeren over heden en verleden. Rond elk van die specialismen verzon Lizi passende opgaven. Bij de ex-arts-epidemioloog passeerden onder meer de etiologie, COVID-19, SARS-CoV-2, het wuhanvirus, diabetes mellitus en aegri somnia de revue, bij de musicus de skiffle, de wahwahpedalen, EDM, krautrock en honkyoku, bij de beeldende kunstenaar de giclee en de piëzografie.

Haar verhaal zit vol humor en de lacherige slotparagraaf wil ik u niet onthouden: “Wat vonden jullie het leukste nieuwsbericht in die tijd eigenlijk?” vroeg de statisticus, … “Dat Nederland en België samen één republiek werden!” zei de oud-AMP-lijsttrekker. “Jammer dat het een eenaprilgrap was.” “Ik was wel blij toen ik las dat de pur afbrekende vreetkikker gekloond was”, sprak de bioloog. “Ik moest erg lachen toen ik las dat in de VS een latina presidente geworden was”, vond weer een andere deelnemer. De eerstgenoemde nestor moest lachen en zei: “Het eblouissantste vond ik om te lezen dat Finland zijn grensgeschil met China had gewonnen.”

Enfin, wie nu nog denkt dat het er tijdens BeNeDictees doodernstig aan toegaat … Het hoeft weinig verbazing te wekken dat de podiumplaatsen voor de zoveelste keer bezet werden door de usual suspects: Rein Leentfaar met 8 fouten op één, Rien Wisse met één foutje meer op de tweede plek en Herman Killens ging voor brons met 10 fouten.

Australische terugblik

Na de middagpauze en de broodjes was het de beurt aan Bert Jansen. Hij tapte uit een serieuzer vaatje in een lang uitgesponnen tekst waarin hij zich ontpopte tot een erudiete reisverhalenschrijver en ware australofiel. Drie jaar geleden had hij in zijn autobiografie een kort hoofdstuk gewijd aan de landverhuizing van het gezin Jansen naar Australië in 1960. Bert was toen twaalf jaar en in 2014 reisde hij voor de vierde keer naar down-under. Hij publiceerde toen een reisblog, voor het nageslacht gered door vriend René Dijkgraaf. Dit wervelende dagboek, waarin hij op zoek gaat naar de restanten van zijn jeugd, excerpeerde hij nu tot een dictee met de titel Autofictie.

De tekst was vintage Bert Jansen. Hij etaleerde een grote voorliefde voor Franse (leen)woorden (cesuur, en détail, faux pas, pousse-café, remous, réussite, entre chien et loup) en toonde een scherp oog voor de natuur (yucca’s, acacia’s, ginkgo, amelanchier, kasjoebomen of acajoubomen, açai- en atappalmen, bougainvillea, rafflesia, pensee, aubrietia’s). Ook zijn zwak voor literatuur (Somerset Maugham), architectuur (gebouwen in edwardiaanse of victoriaanse stijl, loggia, Ionische zuilen, architraaf), en kunst (art-brutschilders, een treffende bespreking van het schitterende schilderij The Letter van Emma Boyd) kwamen ruim aan bod.

Hij moest constateren dat na 54 jaar sommige zaken niet veranderd zijn, andere dan weer wel. In de tussenstop Singapore bijvoorbeeld is er nog het vertrouwde beeld van het oude vrouwtje met een pikol, maar de op hutongs gelijkende straatjes zijn nu onvindbaar tussen de nieuwe megalomane bouwwerken.

Hoewel zachte weemoed zich af en toe van hem meester maakte (…in gedachte zie ik een kleurrijke zee van serpentines die de passagiers met de achterblijvers verbond …) was de finale reminiscentie, wanneer hij zijn oude schoolvriend Eddy ging bezoeken, overwegend negatief. De wijk waar hij woonde was in zijn herinnering een mooie wijk, maar nu zag hij er slechts afgebladderde gevels en onkruid tussen de tegels. Zijn schoolkameraad bleek een halve racist en rechts-radicaal geworden te zijn. Bert moest node vaststellen dat Eddy en hij dermate uiteengegroeid zijn dat een herstel van de sfeer van weleer er niet meer in zit. Een afgesloten hoofdstuk, dus.

Er vormt zich exact hetzelfde erepodium als in de voormiddagsessie, maar nu in net omgekeerde volgorde: Herman Killens schoot met 10 fouten de hoofdvogel af, Rien Wisse volgde met een enkel foutje meer op de tweede plaats en Rein Leentfaar stelde zich met 14 fouten tevreden met brons. 

Nieuwkomer

Een speciale vermelding verdient de nieuwkomer in het gezelschap, Rob Bleijs. De Rotterdammer, nochtans gewaarschuwd voor de moeilijkheidsgraad van BeNeDictees, had de euvele moed de uitdaging aan te gaan. Na een deelname aan het Larens Dictee kreeg hij de smaak te pakken en wist Bert hem ervan te overtuigen het eens in het huiskamerclubje te proberen. Grappig vond ik zijn observatie dat de motoriek van je hand gedwee de voorgelezen opgaven volgt alsof er geen vuiltje aan de lucht is, maar dat je je dan achteraf een hoedje schrikt als je de juiste spelling te zien krijgt. Misschien is het zo dat ervaren dicteerotten in hun cortex een soort alarmfunctie hebben die hen doen twijfelen aan de simpelste woorden, bedacht ik toen.

Dat Bleijs moeilijk de laatste plaats(en) kon ontlopen lag in de lijn der verwachtingen, maar voor zijn foutenlast op dit niveau hoeft hij absoluut niet te blozen. In het eerste dictee haalde hij zelfs bijna een 50 procentscore, helemaal niet slecht. Achteraf had hij veel bijgeleerd, vond hij, en we mogen hopen dat met die onschatbare verworvenheid het niet zijn laatste deelname was.

Twee BeNeDicteeteksten op topniveau, een gezellige ambiance, het najaar belooft weer veel goeds. Op naar de jubileumeditie in Opwijk over een paar weken!