Burgemeester en voorleesster Laila Driessen, Emil Broesterhuizen (voorzitter van de LVU) en Tanneke Schoonheim.

door Annemarie Braakman-Ven  |  Foto’s: Huib Boogert

Het was ook dit jaar weer een genoegen om bij het Groot Leiderdorps Dictee te mogen zijn. Het evenement werd voor de zesde maal georganiseerd door de Leiderdorpse Volksuniversiteit (LVU) en wederom werden de deelnemers hartelijk ontvangen in het mooie en ruime gemeentehuis van Leiderdorp.
Na een kopje koffie of thee vooraf konden we plaatsnemen in de raadszaal, waar de plaatsen reeds aangewezen waren door de naambordjes op de tafels. Burgemeester Laila Driessen-Jansen was ook dit jaar weer bereid het dictee voor te lezen en dat is prima aan haar besteed. Tanneke Schoonheim, voorzitter van de commissie Spelling van de Nederlandse Taalunie, tekende weer voor de tekst en ook hierin was het genoegen weer geheel mijnerzijds. Vorig jaar moesten we haar door ziekte missen tijdens het dictee, maar dit jaar kon ze er gelukkig ook zelf weer bij zijn.

Teams
Nieuw was dat dit jaar ook in teamverband gestreden kon worden. Van de drie tot vijf deelnemers per team telden de drie beste dictees mee in de totaalscore.  Hoewel het ondergetekende helaas niet gelukt is een team te formeren met haar collega’s, deden er dit jaar wel vier teams mee. Zij streden samen met de circa dertig Leiderdorpers en de acht ‘tijgers’ voor de eer en de prijzen.

De schrijfster van het dictee nam ons mee in de rijke geschiedenis van Leiderdorp (eveneens de titel van het dictee), want, zo vertelde ze, ‘die is er absoluut’. De canon van Leiderdorp bezorgde sommige deelnemers al direct het eerste hoofd(letter)breken: een canon (verzameling van feiten, gebeurtenissen en kunstwerken die in een cultuur als waardevol erkend worden) wordt met een kleine letter geschreven, maar als je weet dat er een boek is, getiteld ‘De Canon van Leiderdorp’, mag je dan een hoofdletter gebruiken? De jury keurde het goed.
Wel een Hoofdletter of geen hoofdletter zou de rode draad van dit dictee worden. We leerden dat periodes met een kleine letter geschreven worden en gebeurtenissen met een hoofdletter. Zo schrijf je dus ‘vroege ijzertijd’ en  ‘middeleeuwen’, maar de ‘Merovingische periode’ wordt daarentegen wel met een hoofdletter geschreven, omdat deze benaming is afgeleid van een eigennaam.

Paniek bij een deelneemster tijdens de behandeling van de tekst.

Twisten over Twisten
Over woorden als Hoekse en Kabeljauwse Twisten, het Beleg van Leiden, de reformatie en de doleantie (scheuring binnen de protestantse kerk) werd nog wel het meest getwist. Het ontlokte zelfs een deelnemer de vraag ‘of een periode ook kan plaatshebben’? Bij dat laatste woord denkt men doorgaans aan een eenmalige gebeurtenis, terwijl een periode voor kortere of langere tijd voortduurt. Het onderscheid is niet altijd scherp te maken, dat bleek ook vandaag maar weer eens. En zo is ook het onderscheid tussen een specifieke historische gebeurtenis of een algemeenheid niet altijd duidelijk.

In dit dictee  moesten deze woorden geschreven worden als hierboven, al houdt Van Dale – in tegenstelling tot het Groene Boekje – Hoekse en Kabeljauwse twisten aan, met een kleine letter in het laatste woord. Menig dicteetijger schreef Reformatie, waar vervolgens voor ieder een rode streep doorheen kwam. Weliswaar kent VD reformatie met een kleine letter, maar omdat daarbij ook het meervoud genoemd wordt, is daarmee een algemene hervorming bedoeld, terwijl het hier toch echt ging over de Reformatie als in ‘de kerkhervorming in de zestiende eeuw’. Zodoende zou het wel degelijk met een hoofdletter geschreven moeten worden.

De deelnemers keken hun eigen werk na in Leiderdorp.

Idem voor ‘doleantie’: hier werd geen ‘algemene kerkelijke beweging van de dolerenden’ bedoeld (hetgeen met een kleine letter geschreven wordt), maar de Doleantiebeweging in de Nederlandse Hervormde Kerk, waaruit in 1886 de gereformeerde kerken zijn ontstaan. Ook hier dus echt met een hoofdletter! Van Dale spreekt voorts over het ‘beleg van Leiden’, zodat het ‘Beleg van Leiden’ fout zou moeten zijn, al is het wel het ‘Beleg van Breda’ en het ‘Beleg van Maastricht’.
Verder woorden als poolshoogte – dat iets anders is dan polshoogte – en recyclede. Hoewel Engelse werkwoorden doorgaans vernederlandsen in hun vervoegingen, gebeurt dat hier juist niet en dat heeft alles met de uitspraak te maken. ‘Recycelde’ zou tot een onjuiste uitspraak leiden, waardoor de betekenis onduidelijk wordt. Ook leuk was de uitleg van de schrijfster bij het woord patrouilleren. Dit uit het Frans afkomstige woord zou oorspronkelijk geschreven worden als ‘patouilleren’, zonder r, wat zoveel betekent als ‘met de poten door de modder’, zoals militairen deden.

Jozef Lamberts en zijn partner Marie-Louise.

Taalfouten
En dan waren er nog de taalfouten. Hiervan waren er acht in het dictee verstopt en ook deze moesten worden ontdekt door de deelnemers. Sommige daarvan waren duidelijk: het is geen scala met, maar een scala aan en als sporen het onderwerp in de zin is, moeten hierop aansluitende werkwoorden in meervoud geschreven worden als in werden ontdekt. En nieuwe bewoners strijken niet neer óp contreien, maar ín contreien. Iedereen was zo gefocust op dergelijke fouten, dat bijna over het hoofd gezien zou kunnen worden dat ‘achtiende’ eeuw met slechts een enkele t geschreven werd …
Na een korte pauze konden we ons eigen werk nakijken (beter zou zijn om het werk van iemand anders te moeten beoordelen) met behulp van de projectieschermen (die helaas niet altijd synchroon liepen, maar dat mocht de pret niet drukken), de rode pennen en de deskundige uitleg van Tanneke Schoonheim. Vervolgens trok de jury zich terug met de best gemaakte werken, om deze nog eens extra onder het vergrootglas te leggen en konden de deelnemers genieten van een hapje en een drankje.

‘Niet moeilijk, wel lastig’, zo kan het dictee kort worden samengevat. Zoals gezegd zorgden vooral de Hoofdletters voor kopzeer (en voor sommigen ook voor een kater). Uitdrukkelijk waren ook deelnemers van buiten de gemeentegrenzen welkom, getuige de apart voor hen ingestelde categorie en bijbehorende eerste prijs, hetgeen ook nog eens werd benadrukt door de burgemeester. Zij bedankte op het eind de dicteetijgers, omdat zij aan het dictee ‘een speciaal cachet geven’. Leuk om te horen, temeer nu daar bij andere dictees weleens anders over wordt gedacht …

Het winnende team. In het midden burgemeester Laila Driessen.

Troetelvlaming
De beste dicteetijger was ‘troetelvlaming’ Jozef Lamberts met 4 fouten. Hierop volgden Huib Boogert en Randy van Halen beiden met 5 fouten, ondergetekende met 6 fouten (helaas konden de drie laatstgenoemden hun gedeelde titel van vorig jaar niet prolongeren), Marissa van Vliet met 7 fouten, Pieter van Diepen met 8 fouten, Lizi van Vollenhoven met 11 fouten en tot slot Eva Eising met 12 fouten. Bij de teams hielden de leden van team D66 gewoontegetrouw het beste hun hoofd(letters) erbij en het hoeft dan ook niet te verbazen dat de drie beste lokale deelnemers uit dit team kwamen. Derde is geworden Bas Warmenhoven met 16 fouten, tweede werd Jeroen Hendriks met 14 fouten en de winnaar van de avond – en het dictee – is geworden Jan-Albert Dop met slechts 12 fouten. Gefeliciteerd met dit mooie resultaat!

Graag weer tot volgend  jaar, voor nu een paracetamolletje tegen de hoofd(letter)pijn …