Een gezellige sfeer in De Harmonie

door Pieter van Diepen

Op 23 februari vond het eerste ‘Groot Edams Dictee in het Café’ plaats. Voor Edammers only, maar als (relatieve) buitenpoorter was ik erbij. Ik ben geboren en getogen in het dorpje Grosthuizen, tegenwoordig deel uitmakend van de Noord-Hollandse gemeente Koggenland, die sinds 1 januari 2016 aan de gemeente Edam-Volendam grenst. Al sinds mijn achttiende woon ik in Zuid-Holland, maar je blijft toch altijd een beetje Noord-Hollander. Toen ik het bericht las over het eerste Groot Edams Dictee, dat in de Harmonie zou worden gehouden – met een authentieke bruinekroegsfeer, waarin mijn jongste broertje, inmiddels tegen de zestig, plaatjes draait en popquizzen houdt – heb ik me dan ook eind december als een van de eersten aangemeld.

Wel met de nodige slagen om de arm, want je weet maar nooit of ze die vermaledijde dicteecrashers wel pruimen: “Zijn bij het Groot Edams Dictee in het Café ook liefhebbers van buiten Edam welkom? Ik ben geboren en getogen in Grosthuizen, een kilometer of vijftien langs de IJsselmeerdijk naar het noorden, maar woon nu in Leiden. Het lijkt me leuk om mee te doen, desgewenst buiten mededinging voor de prijzen, of in een aparte categorie ‘dicteetijgers’, want ik ben wel een geoefend speller: op 15 december jl. won ik in Haarlem het 28e Groot Dictee der Nederlandse Taal, op NPO Radio 1, en in 2010 won ik het 21e Groot Dictee, toen nog op tv. Ik hoor graag van u.” Een beetje opscheppen kan geen kwaad. In januari kreeg ik een antwoord-e-mail: “Beste deelnemer, je hebt je  opgegeven voor het Groot Edams Dictee in het café op zaterdag 23 februari in de Harmonie Edam. Hierbij het programma: (…) We gaan ervan uit dat je meedoet en mocht je verhinderd zijn, laat dat dan even weten.”

Het fraaie voormalige raadhuis van Edam in de voorbarige lentezon

Edamwaarts

Ik was niet verhinderd, ik had er zin in. Al baarde een bericht van een conculega-dicteetijger, die te horen had gekregen dat hij niet mee mocht doen omdat het alleen voor plaatselijke deelnemers was, me wel zorgen. Maar alla, misschien maakten ze voor mij als ex-bijna-lokalo, of misschien wel als Groot Dicteelaureaat, een uitzondering. Vol goede moed toog ik Edamwaarts, me in de auto – genietend van de tovermuziek van Andreas Vollenweider – vergapend aan de spectaculaire hoeveelheden ganzen en zwanen in de uitgestrekte Waterlandse weilanden. Ik was er op tijd, dus tijd genoeg om me al evenzeer te vergapen aan de schoonheid van Edam, de Voorhaven, het Damplein met het voormalige Raadhuis en het Edams Museum, het houten huis aan de Achterhaven, van omstreeks 1500, dat tal van stadsbranden heeft getrotseerd, de Speeltoren van de Kleine Kerk met de erbuiten hangende klokken, je kijkt er je ogen uit.

Toen ik me lyrisch in de Harmonie meldde, kwam de kater. Niks uitzondering omdat ik van Grosthuizen kom, of omdat ik weleens een Groot Dictee heb gewonnen, de werkelijkheid was heel triviaal: er was veel animo van Edammers, er waren maar veertig (krappe) plaatsen, dus ze hadden besloten de buitenpoorters af te zeggen. En ze waren mij gewoon vergeten te mailen. Maar nu ik er toch eenmaal was, mocht ik wel meeschrijven. Aan de bar, de veertig beschikbare plaatsen aan de biertafels waren voor de plaatselijke deelnemers. En buiten mededinging – maar dat had ik zelf al gesuggereerd.

Schrijfster Lydia Rood gaf kundige uitleg van de spellingproblemen in haar tekst.

Gezaghebbend

En het dictee? Een van de organisatoren meldde vooraf trots dat “het dictee als foutloos was beoordeeld door het gezaghebbende Dictees.nl”. De enthousiaste groep deelnemers, waarvan ik de gemiddelde leeftijd niet eens veel verhoogde, had de handen vol aan de mooie tekst van schrijfster Lydia Rood. Voor Edammers, over Edammers, maar niet over edammers. Het ging over de cultuurverschillen tussen het handelsstadje Edam en het vissersdorp Volendam. “Edam verhoudt zich naar verluidt tot Volendam als een cappuccinootje tot een bakkie troost.” Het cappuccinootje won de ‘prijs’ voor het vaakst fout geschreven woord.

Ikzelf had meer moeite met zin 6: “De vermaardheid van de zeventiende- en zelfs veertiende-eeuwse Edamse coryfeeën heeft mythische proporties bereikt, want behalve Trijntje Keever, die meer dan twee en een halve meter mat, beroemt Edam zich op de door- en doornatte zeemeermin die twee melkmeisjes opvisten uit de toen nog even natte Purmer.” Nee, niet met de eigennaam Keever, ik had mijn huiswerk gedaan en wist van de dubbele e – maar een fout in die naam telde niet mee. Ook niet met ‘twee en een halve’, al had ik ‘tweeënhalve’ omdat burgemeester Sievers het meer zo voorlas – dat werd ook goed gerekend. Ik twijfelde hevig bij iets anders. Ik weet hoe je ‘door- en doorslecht’ schrijft (maar ‘door en door gemeen’) en ik was niet zeker van ‘doornat’. Op gevoel goed gekozen. Anders was het bij ‘opvisten’, daar werd ik door de soms al te duidelijke uitspraak van de burgemeester geholpen. Ik had eerst ‘opviste’! De zeemeermin die twee melkmeisjes opviste. Op het verkeerde been gezet door de zinsvolgorde – je hebt bij een dictee soms nauwelijks tijd om na te denken. Maar door de duidelijke slot-n van de burgemeester bij de laatste voorlezing, zag ik net op tijd dat je die zin ook anders kunt lezen, met de melkmeisjes als onderwerp, en dat dat veel logischer is!

Het vroege lentezonnetje trok het publiek in de pauze de straat op.

Officieuze dijk

Een leuke discussie ontstond ook nog bij de daaropvolgende zin:“Het is onloochenbaar dat de horecaondernemers rond het Damplein niet mikken op het rugzaktoerismemarktsegment, maar hopen op clientèle in Armanipak, terwijl anderzijds de mcdonaldisering ook geen vat krijgt op de Dijk in Volendam, waar Jan en alleman watertandt bij een authentieke bokking.” De prachtige vijfledige samenstelling rugzaktoerismemarktsegment, de mcdonaldisering die tweede werd achter cappuccinootjes, maar ik doel op ‘de Dijk’. Een begrip in Volendam. Maar is dat voldoende om de hoofdletter ‘afdwingbaar’ te maken (zoals dat in het dicteejargon heet)? Want het schijnt – werd vanuit de zaal geroepen – helemaal geen officiële straatnaam te zijn. Het stuk dijk dat ‘de Dijk’ genoemd wordt, heet Noordeinde.

Al met al een prachtige middag. In de nakijkpauze stonden we met z’n allen met een glaasje in de zon aan de Voorhaven. De uitslag liet ook niet te lang op zich wachten. Het bleek best pittig te zijn geweest. Mijn buurvrouw (nee, niet aan de bar – er was toch nog een plekje vrij aan een tafel) die “het wel mee vond vallen”, viel met 42 fouten buiten de prijzen. De nummers 3 en 2, Robert van der Broek en Wijnand Visser, deden het met respectievelijk 18 en 16 fouten een stuk beter. Zij wonnen allebei een boek van Lydia Rood. Maar de onbetwiste Edamse spelkampioen was Ellen Dudink. Met 10 fouten eiste zij de hoofdprijs, een pen met inscriptie, op.

De ultieme beloning voor de dicteefanaat: nul fouten

Nulfouter

Ook mijn middag was goed. Geen prijs (“Goed zo, je hebt al pennen en boeken genoeg”, zei mijn teerbeminde eega), maar wel een nulfouter. Dat is toch het ultieme streven. Mijn veertiende. Lydia Rood was blij met mijn 0 fout. “Dus het was te doen!” En als ik Edam mee mag tellen als overwinning, dan was het nummer 107. Ach, het houdt je van de straat, zeg ik weleens. Ten onrechte, het brengt je juist naar oorden waar je anders misschien niet komt.