Bob van Dijk leidt zijn dictee in

door Bert Jansen

Nog maar iets meer dan een week geleden wees Randy van Halen ons in zijn fraaie verslag van het Aalsmeers dictee op de offspring van zijn dicteehobby: zo’n liefhebberij brengt je naar plaatsen waar je normaliter niets te zoeken hebt – of te zoeken dénkt te hebben. Want neem nu Middelstum, waar op zondag 6 november het achtste Grootscheeps Scheepsdictee werd gehouden. Volgens Wikipedia is het tweeënhalfduizend inwoners tellende dorp vanwege zijn goed bewaard gebleven radiale wierdestrctuur (sic!) en historisch centrum aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Er wordt gewag gemaakt van de laatgotische Sint-Hippolytuskerk, de doopsgezinde kerk van 1863 en, jawel, van herberg In De Valk, een van de onroerende goederen van het artsenechtpaar Van Dijk.

Deelnemers aan het werk. Geheel links winnares Angela Rijnen.

Vooroorlogs entreegeld
De gasten uit de afgelegen plaatsen Aalsmeer (Annnemarie Braakman-Ven), Naarden (Jeroen van Heemskerck Düker) en Bussum (uw verslaggever) werden in deze zeventiende-eeuwse herberg hartelijk welkom geheten door Albertien en Bob van Dijk. Tegen betaling van het bijna vooroorlogse bedrag van vijf euro vielen ons koffie met koek, entertainment en het pièce de résistance, het dictee, ten deel. Kom daar heden ten dage nog eens om! In dicteeland deinst men tegenwoordig niet meer terug voor toegangsprijzen van vijftig euro of meer!
Toen de gelagkamer tot de laatste stoel bezet was, nam Bob het woord. Hij vertelde gekozen te hebben voor een invuldictee, legde de spelregels nog eens uit en introduceerde de voorlezer: Bé Schollema, wethouder in Loppersum. Bé nam het stokje over van zijn vader Meindert Schollema, oud-burgemeester en oud-wethouder van Pekela, die zich in zijn aanpalende woning voor de treurbuis had geïnstalleerd. Geef mijn portie maar aan Bé, moet hij gedacht hebben. Meinderts Gronings accent leidde verleden jaar, vooral bij de Randstedelingen, namelijk voor nogal wat verwarring.

Uitstekende sfeer in de herberg. Vooraan boekdeskundige Diane.

Aarsspiegel
Die verwarring bleef deze keer uit. Bé sprak de woorden zelfs zó precies uit, dat er af en toe nauwelijks nog twijfel kon bestaan aan de juiste spelling. Zo gaan er dágen voorbij dat ik aarsspiegel niet hoef te schrijven, maar uitgesproken met duidelijk hoorbare twee s’en levert zo’n woord zelfs voor een dyslecticus als een deur geen problemen op. Niet meer doen, Bé, anders vraagt Bob volgend jaar je broer als voorlezer!
In het doorwrochte dictee van ruwweg duizend woorden moesten iets meer dan honderd woorden ingevuld worden. De specialisten moesten deels andere woorden invullen dan de Middelstummers. Aan het tafeltje voor de twee specialisten (Jeroen van Heemskerck Düker en meine Wenigkeit) had, op Bobs gezag, ook Nicolette Scholten plaatsgenomen. Zij was verleden jaar de winnares bij de ‘gewone’ dicteeschrijvers en was uit hoofde van die zege tot specialist gebombardeerd.

Deelnemers tijdens de nakijkronde. Linksboven Bert Koster en Diane, in het midden Annemarie Braakman

Een dakloze maîtresse
De titel van het dictee was HET DÂK ERAF, een verwijzing naar de veel gekritiseerde onlangs ingevoerde spellingvereenvoudiging in Frankrijk. Bob repte in zijn dictee zelfs van een schriftuurcoup en sprak er zijn verbazing over uit dat in het Nederlands de i het Franse dakje bewaart, terwijl dat in het spellingconservatieve Frankrijk gesneuveld was. Maar behoorde hij dan niet tot de preciezen die de rust aan het spellingfront willen bewaren?
In de loop van het dictee werden we verschillende keren op het verkeerde been gezet. In de eerste alinea al noemde hij de tussen-n-regel een artificieel gedrocht. Hij stelde ons de fransozen ten voorbeeld die hun spelling al eenenhalve eeuw constant houden. Maar wil hij dan terug naar de spelling-De Vries en Te Winkel? Terug naar de tijd dat de vissen nog staarten hadden?
Je zou het haast denken, als je leest dat hij gruwt van feniks en dat hij deze mythische vogel het liefst uit zijn as zou laten herrijzen om hem als phoenix in de zestiende druk van Van Dale te verwelkomen. Maar nee, dat toch ook weer niet, want hij wraakt het ‘krampachtig vasthouden aan afgedwongen spelling en het bewust gebruiken van archaïsche woorden’, en breekt een lans voor de spelling en het jargon van begintwintigers: zij geven de spelling tenminste (s)jeu. Althans, dat beweerde doctor Bob.

Dichter Sacha Landkroon draagt voor in de herberg.

Mannen met pennen
Van Dijk, naast medisch wetenschapper een begenadigd dicteeschrijver, deed zelfs aan nestbevuiling door zijn collega-dicteeauteurs een veeg uit de pan te geven. ‘Hun archaïsche taalgebruik werkt averechts en belemmert de creativiteit’, zo oreerde de goede man. Je moet maar durven in het gezelschap van ‘Männer mit Kugelschreiber’, ofwel ‘mannen met pennen’! Zou Maurice de Hond hem toch enigszins beïnvloed hebben? Bob toverde ook nog een fraaie paraleipsis uit zijn hoge dicteehoed: hij zei het vocabulaire van techneuten en chef-koks te zullen laten rusten, om vervolgens de spelvaardigheid van zijn gehoor te testen met woorden als ducttape, tiewrap en flex.
Ambulante lexicofielen omarmen Disraeli’s motto forti nihil difficile, maar in Middelstum kwam uw bedaagde verslaggever toch van een koude kermis thuis: bij neologismen als harries, booty en loesoe moest hij de witte vlag hijsen. Collega Jeroen van Heemskerck Düker had zijn stiefdochter geraadpleegd voor aanvang en bleek daarmee een beslissende voorsprong te hebben opgebouwd. De ‘gewone’ dicteeschrijver werd het orthografische vuur met woorden als verstrooiing, archaïsch (door een enkeling toch opgevat als agrarisch), jazzzanger en mayonaise aanmerkelijk milder na aan de schenen gelegd. Bobs mooiste trouvaille was dit jaar, wat mij betreft, jazz-zzp’er.

Een fijne verrassing voor dicteetijger Jeroen van Heemskerck Düker: een onbekende maltwhisky van Mull, geserveerd in Middelstum!

Moutwhisky
Onder de bezielende leiding van meester Bob – en begeleid door een uitstekende moutwhisky van het eiland Mull – keken de 23 deelnemers elkaars werk na. Elk woord besprak Van Dijk in extenso, en in enkele gevallen ondersteunde hij zijn verbale uitleg ook nog eens visueel. Zo weet nu ook de niet-klusser hoe ducttape eruitziet, en degene die nog geen water kan koken wat een in de keuken gebruikte mandoline is. Het woord ‘ketsen’ legde de aimabele dokter-dicteeschrijver uit als ‘liefkozen’. Het deed bij mij het vermoeden rijzen dat hij net Couperus had gelezen bij wie ‘vrijen voor de open haard’ niet meer om het lijf heeft – no pun intended – dan een kuis kusje op de wang.
Terwijl de jury zich terugtrok voor een laatste controle, was de schijnwerper voor Sacha Landkroon, winnaar van het prestigieuze Hendrik de Vriesstipendium voor literatuur. Hij gaf zijn gehoor een stoomcursus straattaal. Een beetje mosterd na de maaltijd, maar niet minder leerzaam en amusant. Zo leerden wij dat de begroeting in bepaalde subculturen ‘g’ luidt, de afkorting van gangster – een sociale stijger vanjewelste, want het staat voor ‘vriend’! En ‘kill’ is er ook niet echt op achteruitgegaan; het betekent ‘kerel’. Sacha amuseerde ons ook met enkele gedichten uit zijn nieuwe bundel, die op 10 december 2016 in de winkel ligt. Middelstum had de primeur.

Nagenieten in de binnenstad van Groningen: links Jeroen van Heemskerck Düker, rechts Bert Jansen en Annemarie Braakman-Ven.

Sportief gebaar
Het verdict van de jury volgde binnen een halfuur. De lokale strijd ging tussen veterane Angela Rijnen (winnares van de afgelopen twee edities), Sacha Landkroon en Ron van Duuren, de zilverenmedaillewinnaar van vorig jaar. Die strijd werd gewonnen door Angela (22 fouten), op de voet gevolgd door Sacha (23 fouten) en Ron (25 fouten). Tot absolute winnaar werd echter Annemarie Braakman uitgeroepen; zij maakte slechts 16 fouten. Met een uiterst sportief gebaar stelde zij haar prijs ter beschikking aan Ron, die anders net buiten de prijzen was gevallen. Hulde aan de Aalsmeerse spellingkampioene, die orthografisch gesproken tussen servet en tafellaken zit. De lokale schone Diane had helaas haar resultaat van verleden jaar niet weten te verbeteren. Maar je kunt niet alles hebben, Diane …
Evenals verleden jaar ging de prijs voor beste dicteetor naar Jeroen van Heemskerck Düker. Hij maakte slechts elf fouten. Uw verslaggever vijf meer, maar daaraan lag evident agisme ten grondslag. Nicolette Scholten maakte iets meer fouten. Voor haar was het brons.