door Bert Jansen

De Rotaryclub Waterland, die het deel van Noord-Holland rondom Purmerend voor zijn rekening neemt, organiseerde in 2023 het eerste Groot Waterlands Dictee. De verwachtingen over de opkomst waren hooggespannen en niet minder dan vier bibliotheken in de regio stonden paraat om de toestroom aan dicteeliefhebbers te verwelkomen; het aantal gegadigden stokte echter op 27, en alleen de Purmerendse vestiging opende haar deuren voor het spellingfestijn.

Gelukkig heeft de schamele opkomst het organiserend comité niet ontmoedigd, want de laatste zondag van de slachtmaand vond een reprise plaats: het tweede Groot Waterlands Dictee. Deze keer met een geheel gewijzigde equipe: na het teleurstellende debuut van Dichter des Waterlands, Melle Dotinga, wiens tekst het vmbo-b-niveau qua moeilijkheidsgraad nog maar nauwelijks benaderde, was nu Yoeri van den Busken gevraagd als auteur. De ervaren oud-sportjournalist en schrijver las zelf zijn dictee voor, omdat hij naar eigen zeggen het beste wist wat hij met zijn tekst bedoeld had.

Ceremoniemeester Pepijn van Halderen wist in 2023 de juiste snaar te raken om zijn publiek te enthousiasmeren en te entertainen. Terecht was hij opnieuw aangezocht als ‘aansmoezenier’, ware het niet dat hij door ziekte zijn kat moest sturen. Gelukkig toonde Joyce Ruyter zich bereid zijn rol over te nemen; ze ontpopte zich als een waardige remplaçante. 

Verbeetsnelheid

Voordat Van den Busken zijn dictee voorlas, dekte hij zich in met het – ten onrechte aan Pippi Langkous toegeschreven citaat ‘Ik heb het niet eerder gedaan, dus ik denk dat ik het kan’. Enfin, hij kon het, zij het dat hij aanvankelijk Gerdi Verbeet qua snelheid naar de kroon trachtte te steken. Anders dan de oud-Tweede Kamervoorzitster was Yoeri echter wél ontvankelijk voor corrigerend optreden vanuit de zaal en nam hij gas terug. Dat hij zich een paar keer verslikte in de klemtoon op curriculum vitae bedekken we graag met de mantel der liefde. Temeer daar hij voor het overige prima debuteerde. 

In tien alinea’s putte de auteur uit zijn rijke sportverleden. Het hoefde dan ook niet te verbazen dat een gedesillusioneerde topvoetballer de protagonist van zijn dictee was. De gemankeerde goalgetter werd ooit in het Verenigd Koninkrijk met klaroengeschal onthaald, waar hij uitvoerig door het journaille werd bewierookt. Desondanks zakte de routinier weg in de vergetelheid. Niet alleen door een meniscuskwetsuur, maar ook door gênante escapades in het uitgaansleven en gebakkelei met zijn collegae. Aanvankelijk verstopte hij zich terneergeslagen in een luxueus ingerichte maisonnette, maar zijn failliet was totaal toen hij zelfs zijn kostje bij elkaar moest scharrelen in een abattoir in een wijk die je met recht als achenebbisj kon definiëren. 

Het tiende en laatste blokje begon aldus: Ten overstaan van de mediacarrousel probeerde hij zijn losbandige levensstijl nog één keer te bagatelliseren. De accenten op één lijken mij hier zonneklaar afdwingbaar; bij de correctie bleek echter dat degenen die dit spellingprobleem handig ontweken hadden door het cijfer 1 te schrijven, onbestraft bleven. Ten onrechte!

Leermoment

Na het dictee werden de bladen doorgeschoven, de blauwe pennen ingewisseld voor zwarte, en kon het nakijken beginnen. De redactie gaf weinig aanleiding tot discussie, of het moest zijn dat één deelneemster klaagde over het grote aantal ‘moeilijke woorden’ en een ander over de dominante positie van het Frans. Tja, dat is niet echt toevallig: het Nederlands heeft aan deze taal nu eenmaal de meeste woorden ontleend.  

Voorafgaand aan het dictee sprak Van den Busken over de schoonheid van de taal, terwijl Joyce Ruyter repte van de taal als vehikel om in de tijd te reizen. Allemaal waar, maar benut dan ook de mogelijkheid iets over dat wonder van de taal te vertellen als de gelegenheid zich voordoet. Zo had menigeen, zelfs de winnares, bewierookte met dubbel r geschreven. Geheel begrijpelijk, maar na een leerzaam etymologisch uitstapje staat de spelling voor altijd in het geheugen gegrift. Een gemist leermoment. Spelling heeft maar zijdelings met taal te maken, maar leent zich wel uitstekend voor taalbeschouwing. Een goed begrip van spelling draagt bij aan het ontwikkelen van taalbewustzijn. 

Scherp contrast

Als entr’acte was Ronin ingehuurd, een folkband die melodieuze volksliedjes en rustige songs uit de sixties ten gehore bracht. Helaas kauwden de meesten van de aanwezigen nog te veel op hun al dan niet vermijdbare fouten om veel aandacht voor het duo – bestaande uit Nynke van Zwol en Rob de Heer – op te brengen. Jammer, want het bracht mooie klanken voort en verdiende onverdeelde aandacht. Onderwijl keek de jury nog eens kritisch naar de aangestreepte fouten. 

Het foutenaantal lag tussen de 0 en de 79, wat neerkwam op een gemiddelde van 21, een scherp contrast met de zes van verleden jaar. Het was niet verrassend dat de twee buitenpoorters het minste aantal fouten lieten noteren. De derde prijs werd gedeeld door twee uitstekende lokale deelnemers. Koen van Lankveld, de scrabblekampioen en kenner van de Fins-Oegrische talen, was ook in 2023 de beste lokale deelnemer. De ander was kinderboekenschrijfster Susanne Dirksen uit Landsmeer, bekend van Skip en de gestolen boot van fort Kakkers, dat vorig jaar genomineerd werd voor de Hotze de Roosprijs. Beiden maakten slechts zes fouten. Rein Leentfaar nam met een tevreden, aan triomfalisme grenzende blik zijn eerste prijs in ontvangst. Uw djoeroetoelis misspelde viermaal en mocht Van den Buskens boek Terug naar wonderland als tweede prijs ontvangen. 

Voldoening

Het organiserende Rotarycomité kan met voldoening terugkijken op het perfect georganiseerde evenement. Want ga maar na: acht deelnemers meer dan een jaar geleden (27 in 2023, tegenover 35 dit jaar) en niet minder dan 1575 euro meer voor de Voorleesexpres (4225 euro in 2023 tegenover 5800 euro dit jaar). Of die voldoening ook voor de schrijver van het dictee geldt, blijft de vraag. Hij is immers niet geslaagd in zijn opzet: de zwervende Zeeuw legde andermaal een foutloos parcours af.