door Randy van Halen

Nadat ik vorig jaar helaas afwezig was, besloot ik dit jaar een comeback te maken bij het Groot Leerpark Dictee, dat donderdag 21 maart plaatsvond in mijn thuisstad Dordrecht. Zou ik er weer, net als drie jaar geleden (twee jaar geleden was ik ook aanwezig, maar dan als schrijver van de tekst), met de winst vandoor gaan? Zou iemand, zoals waar de jury op hoopte, de tekst foutloos maken? We zouden er snel achter komen.

Bij aankomst werden mijn vriendin Marissa van Vliet en ikzelf hartelijk verwelkomd; een aantal oude bekenden herkende mij van de vorige edities waar ik meedeed. Toen ze vroegen of ik dit jaar wederom zou winnen, moest ik ze het antwoord nog schuldig blijven: ik had namelijk een geduchte tegenstander meegenomen, en wie weet wie er nog meer zouden komen.

De concurrentie was in ieder geval hevig: er deden zo’n 75 mensen mee. In Dordrecht hebben we te maken met een van de jongste deelnemersvelden van heel dicteeland: ongeveer twee derde van de deelnemers bestond uit leerlingen van de scholen op het Leerpark, een gebied in Dordrecht met drie middelbare scholen en een mbo-instelling. De andere deelnemers bestonden uit personeel van de scholen, andere taalliefhebbers uit de omgeving en vier dicteetijgers: René Dijkgraaf, Dian van Gelder, Marissa van Vliet en ikzelf. Tijd om ons te laten martelen met een pittige tekst.

Een ode aan de Synode

O, en pittig was hij. Schrijver Fred van Lieburg had een mooie tekst gemaakt over de Synode van Dordrecht, die dit jaar haar vierhonderdste jubileum viert. Heel Dordrecht staat in het teken daarvan en er worden allerlei evenementen eromheen georganiseerd, dus hij besloot daarop in te spelen. We kregen in twaalf zinnen te horen hoe het tijdens deze acht maanden durende religieuze vergadering eraan toe ging. Ze hadden destijds nog geen digitale apparatuur om een pdf’je te kunnen rondmailen, dus belangrijke zaken moesten door iedereen genoteerd worden in de vorm van dicteersessies door godgeleerden. Dat waren geen kattebelletjes.

Na het dictee ging de nakijkploeg aan de slag, maar ook voor ons was er voor entertainment gezorgd. Van Lieburg gaf een korte lezing – of zoals hij het noemde, een ‘praatje met een plaatje’ – waarin hij dieper inging op de Synode van Dordrecht. Aan de hand van het beroemde schilderij van Pouwels Weyts de Jonge vertelde hij over alle deelnemers aan de Synode en hun functies. Ik vond het erg interessant, want ik wist wel ongeveer wat er gebeurde en wat we in deze stad herdenken, maar de precieze details waren mij nog niet duidelijk.

De gok wagen

Vervolgens volgde een korte pauze met iets te drinken en wat te snacken. Ik was al bang dat ik een aantal fouten had gemaakt, maar René Dijkgraaf vertelde vervolgens wat hij had gedaan: “Ik heb expres een paar fouten gemaakt, omdat ik denk dat de jury deze woorden fout in het nakijkmodel zal hebben. Het is een risico, maar ik waag de gok”. Mijn mond viel open van verbazing: zoiets dóé je toch niet?! Ik heb al genoeg moeite om zo min mogelijk fouten te maken! Het was intussen tijd om terug te gaan en een bespreking van de dicteetekst te horen.

Kees van der Zwart, jurylid en drievoudig schrijver van eerdere edities van het Groot Leerpark Dictee, nam dit gedeelte op zich. Hij was af en toe érg lang van stof en werd door Rian Vogel van de organisatie meermalen gemaand het tempo een beetje op te voeren. Want het is interessant om te weten hoe een woord gespeld wordt en waar bepaalde woorden vandaan komen, maar we hadden bij het woord ganzenveer even geen behoefte aan een uitgebreide uitleg hoe ganzenveren gemaakt werden. Het grootste struikelblok van het dictee bleek sjibbolet te zijn: bijna niemand had het Hebreeuwse leenwoord goed gespeld, en zelfs een deel van de specialisten struikelde erover.

Tijdens de bespreking van de tekst had de nakijkploeg het werk afgerond, dus het was tijd voor de prijzenuitreiking, toch? Nee, eigenlijk moest die nog even op zich laten wachten, want in twee van de categorieën was er een gelijke stand die moest worden opgelost door een shoot-out. Dit vond plaats in de categorieën ‘scholieren havo en vwo’ en ‘vrije inschrijvingen’. In de laatste categorie waren er zelfs drie die een gelijke stand hadden, maar een had geen zin om in het middelpunt van de aandacht te staan en viel dus al af vóór het eerste woord. Tijd voor de andere strijders om vooraan plaats te nemen en na een kleine zoektocht naar pen en papier konden zij het uitvechten.

Shoot-outs en verkeerde gokken

Bij het eerste woord, betbetovergrootmoeder, viel bij de vrije inschrijvingen al de beslissing. Paulien Strengholt werd daar de winnaar, met vier fouten in het dictee. Nu nog de havo- en vwo-scholieren: die hadden het eerste woord allebei fout. Maar na het tweede woord, reeën, was het daar ook beslist en was Janneke van Helden de winnaar.

En in de andere categorieën? Janno van Wijngaarden won bij de vmbo-scholieren, waarna hij onder zeer luid gejuich en gejubel naar het podium mocht om zijn prijs op te halen. Bij het personeel won Niels Martin, stagiair Nederlands, die ook slechts vier woorden fout schreef. Maar zou de gok van René Dijkgraaf goed uitgepakt hebben? Hij was de winnaar, met twee fouten, voor Marissa van Vliet en mij (beide vijf fouten, hoewel dat komt door een nakijkfout en Marissa er eigenlijk vier had) en Dian van Gelder (zeven). Een van zijn gokken bleek dus verkeerd te zijn geweest; ik kan hem niet adviseren om zijn geluk in het casino te gaan beproeven.

Helaas moest ik dus ontkennend antwoorden op de vragen die aan het begin gesteld waren: ik ging niet winnen en niemand heeft het dictee foutloos gemaakt. Wellicht lukt dat volgend jaar wel!