Bert Jansen (midden) tijdens een dictee in Dordrecht, 2013.

Dicteeveteraan en taalkundige Bert Jansen verwonderde zich over de flagrante spelfouten in het onlangs gehouden Schiedams Dictee. Een gemiste kans voor de Zuid-Hollanders, want de avond had ook veel goeds te bieden.

door Bert Jansen

Onder het motto ‘tamelijk eerlijk duurt tamelijk lang’ meldde ik mij aan voor deelname aan het slechts voor Schiedammers toegankelijke achtste Groot Schiedams Dictee. ‘Tamelijk eerlijk’, want ik wóón namelijk niet in zwart Nazareth – het epitheton ornans waarmee Geert Mak in zijn onvolprezen De eeuw van mijn vader naar de molenstad aan de Schie verwijst –, maar mag er wél geregeld logeren. Ondanks mijn wat ruime uitleg van het toelatingscriterium werd ik hartelijk ontvangen in de raadzaal van het Schiedamse gemeentehuis, waar een 35-tal Schiedammers de plaatsen van de volksvertegenwoordigers had ingenomen.  

Drie jaar geleden deed ik voor het laatst mee in Schiedam, met een dictee dat óók door de rekkelijken onder ons ver beneden de maat genoemd moest worden. Mijn verslag daarover eindigde ik met ‘Schiedam let op uw saeck!’ Gisteravond, 20 november 2013, heb ik kunnen constateren dat mijn aansporing niet ter harte genomen is.

Burgemeester Lamers las het dictee vlak en zonder schwung voor – eerst in z’n geheel, toen in stukjes –, waarna de blaadjes twee plaatsen werden doorgeschoven en er rode pennen werden uitgereikt. De op het scherm vertoonde tekst werd niet toegelicht. Dat leidde tot verwarring bij de nakijkers, temeer daar er meer dan één fout in een woord kon zitten. Dat resulteerde bij mijn cradle-to-cradleprincipe aanvankelijk in zes fouten, want de opstellers van het dictee waren tot de bizarre spelling Cradle to Cradle-Principe gekomen: drie niet geplaatste hoofdletters en drie verkeerde streepjes. Logisch, toch? Mijn ‘s-Graveland werd beloond met twee rode strepen, want dat moest Schravenlant zijn. Zo, dat tikt lekker aan. Ook de Burgemeester Van Harenlaan leverde een strafpunt op, want dat moest de Burgemeester Van Haarenlaan zijn. Verder moesten nog als fouten worden aangestreept: Zonnekoning (dat moest zonnekoning zijn), koelmint (dat moest cool mint zijn) zoiets (dat moest zo iets zijn) en Windkracht 13 (dat moest windkracht 13 zijn).

Koortsachtig geblader
De dicteeopstellers, de gebroeders Noordegraaf, hadden nauwelijks verweer op de geleverde kritiek; ze bladerden koortsachtig in Van Dale, wat ze kennelijk vooraf verzuimd hadden te doen. Maar ook toen kwamen ze er niet uit. Burgemeester Lamers schoot te hulp met het Groene Boekje en kwam tot de conclusie dat zoiets met een streepje moest (hij wist kennelijk niet dat een puntje aangeeft waar het woord afgebroken kan worden), terwijl Jan (?) Noordegraaf (oud-hoofddocent taalkunde aan de VU in Amsterdam!) op basis van zijn speurtocht in Van Dale de Schiedammers probeerde diets te maken dat ‘de taalkundigen het niet over de spelling eens waren’. Hij velde zijn salomonsoordeel: ‘alle drie de spellingvarianten (los, aaneen en met koppelteken) worden goed gerekend’. Tja, daarvoor krijg je de handen wel op elkaar! Voor CO₂, dat als CO2 op het correctievel stond, gold hetzelfde: beide varianten werden correct bevonden. De stemming kwam er echt in, daar in de Schiedamse raadzaal! Allemaal een 10 voor taal! Helaas kon mijn zonet niet op die ruimhartigheid rekenen; dat moest echt zo net zijn … Van cool mint had ik nooit gehoord. Spijtig, want ik schreef op wat ik hoorde: koelmint, en dat leverde twee rode strepen op. Wat het is, weet ik nog steeds niet. Het zal vast wel ergens op internet te vinden zijn, maar dat is nu net niet de bron waarop men zich bij een dictee dient te baseren.

Summa summarum: met vijf flagrante spelfouten (Cradle to Cradle-Principe, CO2, cool mint, zo iets en zo net) plus twee volstrekt onwelgevormde zinnen (zin 3 en zin 7) scoort Schiedam opnieuw zwaar onvoldoende!

Lofwaardig
Overigens zijn er ook goede dingen te melden over het achtste Groot Schiedams Dictee: de entree was gratis, evenals de nootjes en drankjes in de pauze, het prijzenpakket ruimhartig (mijn tweede plaats werd beloond met een mooie mei en een boekenbon van dertig euro). Ronduit lofwaardig vond ik de uitgebreide statistische exercitie die men had losgelaten op de resultaten. Zo werd in overzichtelijke staafdiagrammen het gemiddeld aantal fouten getoond (27,6), opgesplitst naar man, vrouw, leeftijd en beroep. De namen van de tien besten verschenen een voor een met het aantal fouten. Chapeau!

Nu alleen nog iemand vinden die een behoorlijk dicteetje op het getouw kan zetten, en het negende Groot Schiedams Dictee wordt een ware topper.