Er waren veel cadeaus te vergaren in Diest, zoals een mooi boek waar René Dijkgraaf zijn voordeel mee had kunnen doen.
door Bert Jansen
Sinds jaar en dag kan de dicteetor zijn ei volop kwijt in Nederland; gemiddeld wordt er eens per week wel ergens een dicteetje gehouden. In België daarentegen heeft de dicteearmoede sinds de teloorgang van het Davidsfondsdictee en de onder aegide van het Limburgs Taalgenootschap – met Waldo Keyers als gedreven voortrekker – georganiseerde dictees een bijna fataal niveau bereikt. Maar gelukkig is er nog ‘Diest’, alive-and-kicking. Zaterdag 30 januari was het weer zover.
Diest verdient overigens niet alléén een bezoek vanwege het Diester dictee, maar zeker ook vanwege het stedenschoon. Toppers zijn wel het hoofdzakelijk uit de zeventiende eeuw stammende Begijnhof – dat zelfs een plaats op de Werelderfgoedlijst heeft weten te bemachtigen – en de Grote Markt, die gedomineerd wordt door de gotische parochiekerk Sint-Sulpitius, waar Filips Willem, de oudste zoon van Willem van Oranje, en diens eerste vrouw Anna van Buren zijn bijgezet. Helaas ontmoedigde de gestaag vallende regen, soms zó hevig dat voor een repetitie van de zondvloed gevreesd moest worden, elke buitenactiviteit. Gelukkig vonden de twee Nederlandse dicteenomaden (René Dijkgraaf, vergezeld van zijn vrouw Marjan en uw scribent) een warm onthaal in Gasthof 1618, gevestigd in een van de vroegere hoofdgebouwen van de begijnen.
Een allochtone dicteetijger bidt in Diest voor een goede afloop.
Amicaliteit
Annick Claessen, de enthousiaste drijvende kracht achter het dictee, opende de avond met een historisch overzicht, waaruit duidelijk af te leiden was dat het crescendo gaat met ‘Diest’. Ga maar na: bij de start in 2014 waren er nog slechts zestien deelnemers, onder wie nog maar drie nomaden. Het jaar erop mocht men al vijfentwintig mensen verwelkomen, onder wie negen nomaden, een toename van ruim 50 procent. Op de laatste zaterdag van deze louwmaand kon opnieuw een toename van 50 procent genoteerd worden: in totaal zevenendertig deelnemers, te weten vijf locals, veertien jongeren en maar liefst achttien nomaden, zoals de leden van de dicteefamilie in Diest genoemd worden. Zij waren van heinde (Birgit Kuppens) en verre (René Dijkgraaf uit Harderwijk) gekomen voor deze spelwedstrijd. De gelijkgestemden zien elkaar niet heel frequent, maar bij alle ontmoetingen herstelt zich onmiddellijk de sfeer van amicaliteit. Helaas ontbraken er een paar familieleden: de laureaat van het eerste Diester Dictee, Frans Van Besien, en de man voor wie het maken van dictees een raison d’être is, Rein Leentfaar, alias de grootvizier van dicteeland.
De shoot-out maakte de eindronde in Diest behoorlijk spannend.
Kaas en kreeft
Het invuldictee bestond uit twee delen. Het eerste deel was een julesverneachtig verhaal over het virtuele leven in het derde millennium. In het tweede deel stond de auteur, Roger Van den Borre, stil bij de teloorgang van de algemene ontwikkeling. Met name die van de woordenschat en de literatuurkennis. Terecht, als boeken als Kaas van Willem Elsschot en Het jaar van de kreeft van Hugo Claus met kookboeken verward worden!
In de pauze na het eerste deel was er een wedstrijdje voor de scholieren, waarbij de overige aanwezigen nadrukkelijk van deelname uitgesloten waren. Waarschijnlijk waren zij daar niet rouwig om; het ging erom wie de eerste alinea van het dictee het snelst foutloos op zijn iPhone wist in te toetsen …
Over de voorlezer, docent Engels Maarten Cuypers, geen klagen. Of het moet zijn dat hij consequent gesofisticeerd als gesofistikeerd uitsprak. Maar dat leidde niet tot rode strepen: gesofisticeerd was namelijk geen opgavenwoord en stond netjes voorgedrukt.
Leen Ribbens neemt haar eerste prijs in ontvangst.
Elsschot
De jury had aardig wat tijd nodig om het tweede deel van het dictee na te kijken, terwijl het toch om maar twintig invulwoorden ging. De sfeer werd echter geen moment grimmig. De tijd werd aangenaam gedood met discussies over (de weinige) kwestieuze zaken in het dictee. De kritiek betrof voornamelijk het gebruik van eigennamen. Ikzelf ben daar ook niet zo voor geporteerd, maar als het gaat om eerstegarnituurschrijvers als Elsschot, Claus en Komrij kan daar, dunkt mij, toch moeilijk bezwaar tegen zijn. Het bleek echter dat menige nomade Belgiës misschien wel grootste schrijver als Elschot in plaats van Elsschot gespeld had. Het is wellicht ietwat malicieus, maar ik wil hier toch niet onvermeld laten dat de enige twee buitenlanders in het zevenendertigkoppige gezelschap het pseudoniem van Alphonsus de Ridder wél foutloos wisten te spellen …
Prijswinnares Hanna Janssens en Annick Claessens.
Jakkepoes
De uitslag luidde aldus: bij de locals wist een anonieme mevrouw de eerste prijs te behalen, bij de scholieren was dat Hannah Janssens. Zij mocht een mand met lekkernijen in ontvangst nemen. Het verbaasde niemand dat er vier nomaden naar voren geroepen werden om te strijden voor de eerste prijs; zowel Leen Ribbens, Robert Joosen, Edward Vanhove als bovengetekende hadden geen enkele fout. Overigens liep ook Elsie Ribbens een foutloos parcours, maar door een foutje van de jury viel zij buiten de boot. Die dingen gebeuren en zij maakte er geen punt van. Een mooi voorbeeld voor sommige notoire druktemakers …
Het eerste shoot-outwoord, confabuleren, leverde voor geen van vieren problemen op, maar al bij het tweede woord, jakkepoes, ging uw verslaggever de mist in; hij kende het woord niet en verstond en schreef jakkapoes. Edward viel vervolgens uit de race met caffè macchiato. Snapchatten, onesie, doe-het-zelfkassa en caoutchouc konden geen beslissing forceren; die kwam wel bij het woord twerken. Dat Leen Ribbens het zonder mankeren foutloos aan het papier toevertrouwde, kan voer geven aan wilde fantasieën …
Van links af: Robert Joosen, Raf Coppens, Frank Denys, Elsieleen Ribbens (deel 1), Elsieleen Ribbens (deel 2)
Tijgercategorie
Met deze uitslag was een einde gekomen aan een welbestede avond: hartelijke ontvangst, prima sfeer, drank en smakelijke taart voor een krats. En na afloop wachtte er een rijk gesorteerde boekentafel, waar eenieder zijn keuze uit mocht maken. Is er dan niets te verbeteren? Jawel. En omdat Annick Claessen nadrukkelijk heeft gevraagd suggesties aan te dragen voor verbetering, aarzel ik niet een lans te breken voor het invoeren van een tijgercategorie, zoals Herman Killens twee jaar geleden ook al deed. Woorden als antiutopie, internetwalhalla en soelaas zijn natuurlijk niet frequent op het schoolplein te beluisteren en voor de jongeren moeilijk genoeg, maar voor de nomaden zit daar weinig uitdaging in. Het zou hun plezier enorm vergroten als er, speciaal voor hen, een twintigtal pittige dicteewoorden in de op 28 januari 2017 te houden vierde editie verwerkt konden worden. Als het een beetje opschiet met de opwarming van de aarde, kunnen we dan wél zonder paraplu en dikke jas de stad bekijken.
Prachtig, Bert!
Inderdaad, schitterend verslag, Bert. Bravo!
Twee dagen voor het dictee heb ik mij afgemeld omdat op zaterdagmiddag mijn (suiker)tante in Knokke haar 80-jarige verjaardag vierde. Ook dat zijn familieverplichtingen… Gezien het voorspelde slechte weer zag ik het niet zitten om daarna nog naar Diest te racen.
We zijn het van Bert inmiddels al gewend, maar dit is alweer een verslag om vingers en duimen bij af te likken. Voor mij was het, na anderhalf jaar afwezigheid op dictees, een bijzonder aangenaam weerzien met vele dicteevrienden. Hulde aan Annick Claessen die met haar aanstekelijk enthousiasme er al na twee edties in geslaagd is Diest een begerenswaardige stek op de dicteekalender te geven. Over de titel van Claus’ roman heb ik in het forum een item geopend onder Namen en titels.
In de boeddhistische jaarrekening jaar van de rat, os, aap, etc. Daar zit de kreeft niet bij, maar zou kunnen als dichterlijke vrijheid. Je zou ook, als je het boek niet kent, aan het sterrenbeeld Kreeft kunnen denken. Ik zag op internet zowel boekomslagen met kleine als met hoofdletter. Een adequate jury had alleen beide vormen goed kunnen rekenen. Ik wijs ook nog op de spelfout ‘honderd en een’ in het dictee. Bij een exact aantal had het honderdeen of honderdeneen moeten zijn (GB). Als ‘een groot aantal’ had het ‘honderd-en-een’ moeten zijn. Dat laatste was hier het geval.
Aan het sterrenbeeld moet je zéker denken bij het boek Het jaar van de Kreeft; per slot is Toni, de hoofdpersoon, van het sterrenbeeld Kreeft. Volgens de spellingregels moet het woord dan als Kreeft gespeld worden. Maar omdat er misschien wel evenveel drukken met onderkast als met bovenkast zijn, zouden inderdaad beide spellingen goed gerekend moeten worden (donorprincipe). Maar … bij mijn weten is dat ook gebeurd. En mocht dat niet consequent gebeurd zijn, dan zou ik louter en alleen op die basis de jury nog niet als inadequaat willen kwalificeren.
Beklijvend verslag, Bert. Knap (t)werk!
Prachtig verslag, Bert! Niet alleen prachtig, maar ook weer leerzaam want in jouw goed geformuleerde zinnen springen mij altijd weer nieuwe woorden in het oog. Nu o.a. weer de woorden: ‘rijk gesorteerde’, los dus, en ‘julesverneachtig’. Mag ik je daar iets over vragen?
In 2013 werd in Wageningen in een dictee ‘rijkgevulde’ nog fout gerekend, nu is het kennelijk aaneengegroeid. Waarom nu ineens wel aaneen? Wordt ‘rijk gevuld’ de laatste twee jaar dan vaker gebruikt dan ‘rijk gesorteerd’? Van mij zou ‘rijk gesorteerd’ ook aaneen mogen. Ik vind dit een van de lastigste dingen in de taal. Hoe kun je makkelijk onthouden wanneer zoiets wel of niet aaneen mag?
In het SpellingSpel komt het woordenpaar (fout) jamesbondachtig – (goed) James Bondachtig voor. Ik zie geen verschil tussen ‘James Bondachtig’ en ‘julesverneachtig’? Of is dat woordenpaar niet goed en zou het beide kunnen?
Je hebt gelijk, Riet, het al dan niet aaneenschrijven is het lastigste aspect van de Nederlandse spelling. Het is nooit voor 100% te beregelen. ‘Pianospelen’ tegenover ‘gitaar spelen’, ‘rijkversierd’ tegenover ‘rijk geïllustreerd’. Frequentie speelt hier een rol, maar wie weet uit z’n hoofd of pianospelen vaker voorkomt dan gitaar spelen? Alleen degene die het Groene Boekje vanbuiten kent. En dan nog …
In het Zesde Groot Amersfoorts Dictee van afgelopen maandag zat het woord ‘halfvergane’. Ik was aan twijfel ten prooi en schreef het los. Fout! Volgens de jury althans. Het staat noch in het GB noch in VD, dus voor mijn schrijfwijze is een lans te breken. Hoe rekkelijk is de jury, dát is des Pudels Kern!
‘James Bondachtig’ of ‘jamesbondachtig’ is een ander geval. Het is ‘James Bondfilm’ (de spion zélf speelt hierin immers de hoofdrol), maar ‘jamesbondachtig’; het suffix ‘-achtig’ betekent immers ‘gelijkend op’. Zoals een ‘harrypotterbril’ lijkt op de bril van Harry Potter.
rijkgeïllustreerd
oGB en VD 2015 kennen allebei het aaneengeschreven rijkgeïllustreerd.
In VD en GB 2005 werd rijk geïllustreerd nog los geschreven.
halfvergane
Helaas Bert, voor de schrijfwijze half vergane is geen lans te breken.
oGB kent halfvergaan als trefwoord en in VD vind ik halfvergane bij het trefwoord drijftil.
Zo is maar weer eens bewezen hoe grillig het is …
Dank je wel, Bert; dank je wel Johan.
Dan zit er niets anders op dan het Groene Boekje maar helemaal vanbuiten te leren. 🙂
Overigens hanteert blijkens correspondentie met de auteur van het Groot Amersfoorts Scholierendictee (en ook het Groot Amersfoorts Dictee) de jury niet de gebruikelijke regels (1. GB, 2. DVD), maar men hecht meer waarde aan 1. de ‘gratis’ VD (regelmatig anders dan de DVD!) en 2. Onze Taal. Zie voor de becommentarieerde Amersfoortse tekst mijn blog.
Iedereen zal mij wel een lastig ventje vinden, maar ik blijf het forum aanbevelen voor discussies als de bovenstaande. Zo hebben anderen er ook nog wat aan! Deze berichtjes zakken na verloop van tijd weg in de vergetelheid, in het forum blijven ze zichtbaar en – belangrijker – doorzoekbaar. Probeer het eens!
James Bondachtig
Het lastig ventje heeft groot gelijk 🙂
Zie mijn bijdrage op het Forum bij Discussie bij het onderwerp -achtig
Mooi artikel!
Het meeste daaruit is ook waar. Enkel, niet om vervelend te doen,
maar ik, Caroline Buntinx (de winnaar van de locals), kreeg geen mand lekkernijen hoor, maar een mooie vulpen.
Waar ik overigens zeer blij mee ben natuurlijk!
Ik hoop dit jaar weer te kunnen meedoen en ik hoop dat er dit jaar meer mensen zullen deelnemen!
Trouwens? Mag mijn volledige naam zomaar in de krant en openlijk op het internet gebruikt worden, zonder dat ik daar toestemming voor gegeven heb? Want dit is nu al de tweede keer dat mijn naam ergens verschijnt zonder dat ik
1. toestemming gaf
2. ergens van wist
Ja, dat mag. Sterker nog, het is de plicht van de journalist alle feitelijkheden correct weer te geven. De naam van een winnaar of winnares mag dus niet ontbreken in een wedstrijdverslag. U kunt het vermijden door geen prijzen meer te winnen.
Dan doet u uw plicht niet echt, want er staan fouten in uw feitelijkheden.
En niet dat ik het erg vind dat mijn naam daar staat, noch mijn foto in de krant (ook al bestaat er iets als portretrecht), maar ik vind het eigenlijk niet meer dan normaal en gepast, dat als er een artikel over iemand geschreven wordt, deze persoon er tenminste van af weet.
Om een eind te maken aan deze alice-in-wonderlanddiscussie heb ik de naam verwijderd uit het artikel.