door Jeroen van Heemskerck Düker

Roerei met spek, koffie, sjuutjes en kaiserbroodjes met roomboter … het kon niet op aan het begin van de BeNeDictee-editie in Zoetermeer. Tien liefhebbers verzamelden zich op 19 oktober in Zoetermeer voor de dubbele breinkraker in deze ‘huiskamercompetitie’, die voor de gelegenheid plaatsgreep in zaal Axel van het wonderlijke amusementspaleis SilverDome. Gastvrouw Dian van Gelder ontving het gezelschap allerhartelijkst met een uiteenzetting over wintertruien en schaatstechniek, waarin de verplichte figuren in het kunstrijden speciale aandacht kregen. De habitués keken met spanning uit naar de debutant die zich had aangemeld voor het evenement, maar die had zich even tevoren afgemeld. Koudwatervrees? Onnodig, want iedereen die niet vies is van een stevig robbertje spellen is van harte welkom bij deze pittige competitie.

Dat werd met verve geïllustreerd door journaliste Mirjam Bosgraaf, die op bezoek was voor een artikel over de dicteecultuur. Zij gaf het verschijnsel participerende journalistiek glans door haar onbevreesde deelname aan de wedstrijd. Haar aanwezigheid leidde al tijdens het lucullische ontbijt tot contemplaties over de motivatie van de aanwezigen. Meer dan gewoonlijk wisselden de deelnemers weetjes uit over taal, spelling en het psychologische profiel van de spellingcrack. Bosgraaf noteerde het allemaal, zonder te verraden dat zij zelf een superspeller was. Maar daarover later.

Sjing-boem

Toeval bestaat niet, behalve in het BeNeDictee. De twee auteurs van deze editie, beiden wars van vage praatjes over telepathie, hadden onafhankelijk van elkaar besloten een tekst te wijden aan hun woonomgeving én om in dat verhaal het invulwoord texelaars op te nemen. Kan het wolliger? Huisarts Lizi van Vollenhoven, die de ochtendsessie verzorgde, leidde de dicteeschrijvers rond door Voorburg. Dat deed ze op beeldende wijze: te beginnen bij haar niet-bestaande tuinhek, dan links, rechts afslaan en kijken naar de lindebomen en de ginkgo; vervolgens naar het gebouwtje waar je het vrolijke retteketet sjing-boem van de harmonie hoort en het restaurant waar je terechtkunt voor een high-end high tea. Terzijde: de spelling van sjing-boem leidde achteraf tot een verhit debat en uiteindelijk tot een correctie in de Dikke Van Dale.

In het vervolg van haar wandeling door het Zuid-Hollandse stadje wist Van Vollenhoven ruimte te maken voor een hele rist orthografische uitdagingen. Niet alleen de verwachte architectonische vaktermen als abaci, geison en cimaas, maar ook culinair jargon als marrons glacés en topinamboers. Zo wist ze via tachtig lastig te spellen invulwoorden terug te keren tot haar woonst, waar het dictee begon. 

Borsjtsjschnorrers

Zelf mocht ik na de lunch – alweer overvloedig, zelfs met kroketten! – uitweiden over Hilversum, waar ik de eerste negentien jaar van mijn leven doorbracht en nog altijd vlakbij woon. Hoewel ik naar mijn idee de lat niet absurd hoog had gelegd, bleek menig spellingexpert te struikelen over woorden als borsjtsjschnorrers, steekannen müller-thurgau, engelse groet en exonarthex. Toch had ik mijn best gedaan veel eeuwenoude Nederlandse termen op te nemen: jan-moeial, greidboer, wijer, ripszij, tofferiken, gebrij. Het mocht niet baten: de foutscores waren beduidend hoger dan die in het ochtenddictee. 

Desondanks wisten de topspellers zich in beide dictees te onderscheiden van de gewone stervelingen. In de Voorburgse tour van Van Vollenhoven lagen de uitslagen van de top drie nog tamelijk dicht bij elkaar: Birgit Kuppens 14 fout, Rein Leentfaar 12 en winnaar Rien Wisse 8. In het middagdictee bleef dat podium exact gelijk, zij het met minder glorieuze cijfers: Kuppens 26, Leentfaar 16 en Wisse 12 fout gespelde woorden op de tachtig invulplaatsen. Daarmee hielden zij andere ervaren deelnemers flink op afstand: er werden uitslagen genoteerd met 37 en 47 rode strepen.

Rittbergers

In de arena van SilverDome, doorgaans gereserveerd voor sportievelingen die op een zaterdagmiddag de dubbele axels en rittbergers aaneenrijgen, bleef de prestatie van debutante Mirjam Bosgraaf niet onopgemerkt. Na alle gedachtewisselingen over buitenissige woorden, spellingregels, historische woordenstrijd en kinnesinne in de piepkleine dicteewereld, zette de bescheiden journaliste een prestatie van formaat neer. Met 28 streken van de rode pen benaderde zij de score van veteranen Bert Jansen en René Dijkgraaf, die er als gekende spellingcracks respectievelijk 22 en 23 moesten incasseren. 

Zo’n resultaat moet toch de nieuwsgierigen overtuigen die zich weleens willen bewijzen in een dictee met ‘een maatje meer’. Een tekst boven, zeg maar, het Wim Daniëlsniveau. Te midden van liefhebbers die houden van gesprekken over de wereld van taal en een ontbijt met roerei en spek op waarde kunnen schatten. Ik zou zeggen: aarzel niet, meld je aan.

–––––––––––––––

Het artikel van Mirjam Bosgraaf verschijnt in de Varagids 45 (9 tot 16 november), die uitkomt op 5 november 2024.