door Jeroen van Heemskerck Düker

Op de basisschool scoorde Caroline Hijmans uitmuntend in dictees. Dat was de aanleiding voor de eigenaresse van een boekingsagentschap om haar vaardigheden op de proef te stellen in het Groot Goois Dictee. Op dinsdag 8 april was het zover: moreel ondersteund door haar vriend nam de 38-jarige Hijmans plaats in de raadzaal van het wereldvermaarde raadhuis van Hilversum, waar nieuwslezer Jeroen Tjepkema de achtste editie zou lezen.

De geboren Larense voegde zich in een groot, divers deelnemersveld. Dankzij de inspanningen van twee Hilversumse scholen, het Comenius College en het Gemeentelijk Gymnasium, bevolkten scholierenteams de voorste banken in de zaal. Als contrast had zich een batterij kiene bejaarden aangemeld als Seniorenteam, naast heel wat vaste individuele bezoekers. En het onvermijdelijke tijgertroepje, vijf veteranen die slechts deels uit het Gooi komen, kon ook deze keer niet wegblijven. En gelijk hadden ze met hun deelname, want vaste dicteeauteur Raymond Serré had traditiegetrouw een stekelige tekst voorbereid die de liefhebbers alles bood wat zij mochten verwachten.

Boutade

Serré blinkt uit in prikkelende meningen die hij verpakt in fraai meanderende zinnen. Op die manier bakte de journalistieke veteraan al zeven ijzersterke dictees waar menigeen zijn taalkundige tanden op stuk bijt. Zo ontvlamde er twee jaar geleden ophef na zijn – toch erg geestige – boutade over de ‘grootinquisiteurs van de wokecultuur’. In de eerste editie nam Serré zijn eigen biotoop op de hak, de beter gesitueerde Gooiers in Laren en omstreken. En dit jaar zette hij die traditie voort met een welsprekende filippica tegen het tenhemelschreiende gejeremieer op sociale media.

Debuterende meeschrijvers in de raadzaal, onder wie Caroline Hijmans, kregen misschien niet de gehele portee mee van de tekst. Zij waren vooral bezig met de juiste schrijfwijze van ten langen leste, tuttifrutti, boeroepers en steenkolenengels, woorden die onberispelijk werden gedicteerd door nieuwslezer Jeroen Tjepkema. De spellingproblemen bleken al lastig genoeg, hoewel de veteranen in de zaal merkten dat de moeilijkheidsgraad niet al te hoog opgeschroefd was. Terecht natuurlijk, want de jeugd moet een faire kans krijgen. Dat lukte Serré uitstekend. Zijn rant liep uit op een rake metafoor: ‘Je kunt de sociale media de verzamelnaam Fecesbook meegeven, een meurende hoop ontlasting waar als lieveheersbeestjes vermomde strontvliegen een jonge generatie onderdompelen in een zee vol zee-egels en linkmiegels.’ Over de spelling van zijn woordspeling – in de officiële tekst fecesboek, maar de eindredactie van Dictees.nl is onverbiddelijk – moeten we het nog eens hebben, maar de strekking was helder.

Superscore

Zoals vaker in het Goois Dictee lieten de scholierenteams verheugende resultaten zien. De jury telde de resultaten van de drie beste deelnemers per team bij elkaar op en kwam op scores die heel dicht bij elkaar lagen: 48 fout voor het gymnasium, 45 voor het Comenius College. Daarmee won de school in de villawijk van Hilversum voor de tweede keer op rij de competitie, nu met een superscore van 15 fouten per deelnemer. Het seniorenteam deed het nog net iets beter met een totaal van 36 fouten. Het podium van individuele deelnemers werd bezet door de ‘dicteetijgers’: huisarts Lizi van Vollenhoven uit Voorburg op de derde plek met vier fouten, Rein Leentfaar uit Middelburg op de tweede met drie fouten en een gedeelde eerste plaats voor oud-cardioloog René Dijkgraaf uit Harderwijk en eindredacteur Jeroen van Heemskerck Düker uit Naarden. Zij maakten elk – na hertelling – twee fouten in het dictee.

Vergissingen

De melding van een hertelling legt een van de twee euvels bloot die het Groot Goois Dictee al vanaf het begin aankleven: er wordt slordig nagekeken en te weinig uitgelegd. Organisatoren wijten de correctiefouten aan de tijd waarin de spelavond moet zijn afgerond. Die tijd is strak gereguleerd vanwege de opname door de regionale omroep NH Nieuws. Kennelijk is de nakijkpauze niet lang genoeg voor foutloze correctie, want elk jaar melden deelnemers onterechte rode strepen of juist spelfouten die over het hoofd zijn gezien. En bij de top maakt dat het verschil uit tussen winnen of verliezen. Bij zo’n strak georganiseerd evenement verdient dit element meer aandacht. De tekst was nota bene acribisch gecontroleerd door Johan de Boer, dus discussie achteraf zou overbodig moeten zijn.

Het tweede euvel is de uitleg van de orthografische moeilijkheden, waarin auteur Raymond Serré strijk-en-zet deelnemers het plezier van goed spellen onderuithaalt. Drievoudige samenstellingen zijn ‘onleesbaar’, de regel van aaneenschrijven bij semiduplicatie is ‘belachelijk’; kortom, de Nederlandse spellingregels zijn onnavolgbaar, zouden eigenlijk niet mogen bestaan en het is onzinnig die leidraad uit het Groene Boekje uit je hoofd te leren. Met zijn dedain voor correcte spelling voegt Serré zich helaas bij het groepje auteurs dat dictees schrijft tegen wil en dank, onder wie de beruchte spellinghater Leo Schelhaas uit Kampen. Dat is jammer. De meeste deelnemers kennen die regels en zouden Serré bij de tekstbehandeling van repliek kunnen dienen, maar debutanten als Caroline Hijmans en leergierige scholieren kennen ze misschien nog niet. Zij zijn gebaat bij een heldere toelichting. Daarmee wordt de logica van de hoofdregels zichtbaar en kunnen deelnemers zich aanmerkelijk verbeteren.

Topper

Die twee kritische noten ten spijt, heeft het Goois Dictee zich een vaste plaats in het dicteecircuit verworven. De locatie, organisatie en niet in de laatste plaats het royale bedrag dat ermee wordt opgehaald – dit jaar nog onbekend, vorig jaar tienduizend euro – maken het evenement in Dudoks wereldberoemde raadhuis tot een topper op de evenementenkalender. Ook Caroline Hijmans rekende zich na afloop van deze achtste, geslaagde editie tot de liefhebbers: ‘De locatie is prachtig, de gezonde spanning was wel degelijk aanwezig, maar het dictee was goed behapbaar. Erg leuk om mezelf eens te testen.’ Volgend jaar is Hijmans er weer bij. Haar gehoopte foutentotaal van 18 moest zij deze keer nog licht bijstellen naar 21, toch nog een heel aardige score voor de debutante. Maar volgend jaar duikt zij onder de twintig, meldde zij vol zelfvertrouwen.

De afbeeldingen zijn screenshots van de uitzending door NH Nieuws. De opname kunt u hier terugzien.