De hangende tuinen van Babylon, een wereldwonder zonder kapitaal.

Hoofdletters of kleine letters… de kwestie blijft spellingliefhebbers bezighouden. Pieter van Diepen vroeg zich onlangs nog af of ultrarechtse activisten nou een Hitlergroet brachten of een hitlergroet. Net zo complex is de spraakverwarring: is die Babylonisch of babylonisch? Rein Leentfaar zoekt het uit.

door Rein Leentfaar

Zowel bij het Groot Bijbels Dictee 2013 in Apeldoorn als bij het Groot Dictee van de Erasmus Universiteit Rotterdam 2013 schreef ik babylonische spraakverwarring. In beide gevallen hanteerde de jury het rode potlood, want volgens hen moest het Babylonische zijn. Onderstaand probeer ik te achterhalen hoe een jury tot zo’n misvatting kan komen en hoe het écht zit.

De gratis Van Dale

De jury in Apeldoorn liet weten dat men in de gratis Van Dale gekeken had. Goed, we kijken bij www.vandale.nl naar het gratis woordenboek en typen ‘spraakverwarring’ in de menubalk. En jawel, daar komt het: spraakverwarring (de; v) 1 de toestand dat je elkaar niet begrijpt: de Babylonische spraakverwarring. Bijbel: Genesis 11:6-9.

Voor de volledigheid zoeken we ook nog naar ‘babylonisch’, ‘babylonische’, ‘Babylonisch’ en ‘Babylonische’. Hè, dat is nou jammer: geen resultaat. Wil je meer woorden of mogelijkheden? Neem een abonnement! Begrijpelijk, Van Dale gaat natuurlijk niet zijn complete kennis in het gratis woordenboek stoppen, dan verkopen ze niks meer! Maar ja, zonder dat we bij ‘Babylonische’ of ‘babylonische hebben kunnen kijken, mag je geen conclusie trekken uit dit gratis woordenboek. Temeer daar, met name bij dictees, als spelregel geldt: we kijken (al dan niet eerst) in het Groene Boekje en vervolgens in de officiële Van Dale, hetzij in de papieren versies van 2005, hetzij in de online versies: het online Groene Boekje (oGB) en de volledige Van Dale online (oVD).

Het Groene Boekje

De jury in Rotterdam was wel een stap verder. Die had in GB gekeken. En ja, daar staat een lemma spraakverwarring in (daar kopen we weinig voor) en ook een lemma Babylonisch (verbogen met
-e): m.b.t. tot Babel, Babylonië. Nu kun je jezelf wel tot de preciezen rekenen en zeggen, dat babylonisch niet in GB staat en dús fout is, maar dat is te simpel. Waarom zou GB er anders de verklaring ‘m.b.t. …’ bij gezet hebben? Vast niet voor niets. Op grond van deze informatie kun je er niet toe besluiten, dat een spraakverwarring in Apeldoorn of Rotterdam de allure zou hebben van de Bijbelse Babylonische spraakverwarring uit Genesis. Dan zullen we toch nader onderzoek moeten doen in Van Dale, die meer achtergrondinformatie verstrekt. Terzijde: uit mijn contacten met GB verwacht ik dat ze in een volgende editie van GB wél babylonische zullen opnemen in het kader van ‘(spraak)verwarring’.

De officiële Van Dale

Wat ik hier schrijf betreft zowel de papieren VD 2005 als de bijbehorende elektronische VD en de online VD. Lemma ‘Babylonisch’: 1. de Babylonische spraakverwarring (naar Gen. 11:1-9) de spraakverwarring die ontstond bij de bouw van de toren van Babel, 2. een babylonische spraakverwarring (figuurlijk): toestand (in een vergadering bijvoorbeeld) dat men elkaar niet meer begrijpt doordat allen tegelijk en door elkaar spreken. Kijken we bij ‘spraakverwarring’, dan lezen we: de toestand dat men elkaars taal of uiteenzettingen niet begrijpt – Babylonische spraakverwarring [let op: geen ‘de’ of ‘het’ – RL]: zie bij Babylonisch. In dat geval moet je dus wel even verder kijken dan je neus lang is (bij Babylonisch met name, zie eerder). Rest me nog te melden dat ook nog babylonische verwarring te vinden is met betekenis ‘spraakverwarring’ (als boven).

Conclusie

Je moet van goeden huize komen om tot een andere dan de volgende conclusie te komen: de enige echte ‘Babylonische spraakverwarring’ was die in Babel, Babylon (in het Bijbelboek Genesis). Elke andere spraakverwarring, of die nu in Apeldoorn, in Rotterdam, in Breskens, in Naarden of in Groningen plaatsvindt, is toch heus een ‘babylonische (spraak)verwarring’. Het is kommaneuken, maar een duidelijk resultaat is er wel.