Herbergeigenaar, oud-huisarts en dicteeauteur Bob van Dijk

door Bert Jansen. Foto’s: Jannes Klaassen

Leidde mijn ietwat bizarre hobby mij op vrijdag 20 november nog 200 kilometer ten zuiden van mijn woonplaats, twee dagen later ging ik 200 kilometer diametraal in tegenovergestelde richting. Naar Middelstum, om precies te zijn, gelegen aan het Boterdiep, nét niet meer onder de rook van Groningen Stad. Op weg naar het zevende Grootscheeps Scheepsdictee van Bob van Dijk. Gelukkig verkortte gezellige kout met dicteemaat Jeroen de tocht met zeker de helft. De sibibusi (nieuw in Van Dale!) hield hevig huis, maar mijn chauffeur wist zijn bolide op de weg te houden en zo een tweede jaartal achter onze naam te vermijden.

Sfeervol dicteeschrijven in Middelstum

In Herberg De Valk wachtte ons een warm onthaal, zowel in letterlijke als in overdrachtelijke zin. Bob verwelkomde zijn gasten, zijn vrouw Albertien bemande (ja, beMANde!) de keuken en zoon Daan – voor de gelegenheid uit Washington DC overgevlogen, waar hij voor TomTom werkt – beheerde de lijst van genodigden. Langzaam stroomde de oude gelagkamer vol, zowel met authentieke Middelstummers als liefhebbers uit omringende dorpen. Koffie en koek viel hun ten deel.

Herberg De Valk, gebouwd in de eerste helft van de Gouden Eeuw, behoort tot de oudste bouwwerken van het oude wierdendorp. Een fascinerende gedachte dat, toen de bouwvakkers de doorrit metselden, Jacob van Campen het Mauritshuis bouwde, Joost van den Vondel zijn Gysbreght van Aemstel schreef en Claudio Monteverdi zijn Il Ritorno d’Ulisse componeerde!
Meindert Schollema – zoals de naam al lichtjes doet vermoeden niet van verre – was gevraagd het dictee voor te lezen. Daar had deze oud-burgemeester van Pekela (nee, daar beginnen we nu niet weer over; dat is inmiddels bijna dertig jaar geleden …) en Bobs buurman in spe zich niet met een jantje-van-leiden van afgemaakt. Hij begon met een bijzonder boeiende historische uiteenzetting waarin Middelstum en, met name, Herberg De Valk centraal stonden.

Oud-burgemeester Meindert Schollema

Wanhopige grimassen
Tijdens dit college waren de gezichten nog ontspannen, maar dat veranderde op slag toen Meindert de eerste zinnen van het dictee – een hommage aan Drs. P – had voorgedragen. Wanhopige grimassen kwamen ervoor in de plaats en menigeen wierp blikken van verbazing en lichte degout in Bobs richting. Wat wil je ook met zinnen als: ‘Heinz werd, nadat zijn ouweheer de pijp aan Maarten gaf en separeerde, met mama en zus naar het chique Velp verplaatst en door huisemployés in frak en andere livreiers gepamperd met langoest, kalkoendijgehaktballetjes en wildzwijnvlees.‘? Maar de plusminus dertig hoeders van de ganzenveer penden ze zo goed en zo kwaad als het ging neer, terwijl vier eeuwen op hen neerkeken.

Bobs dictee was een taalgebouw vanjewelste, waarin hij voor de twee dicteetijgers uit de Randstad ook nog een achttal pleonasmen (‘het gewone plebs‘) en tautologieën (‘melancholische en zwartgallige humor‘) had verstopt. Detectie leverde bonuspunten op!
Zijn mooiste vondst was wel de zin: ‘Heel laat gehuwd maar zijn eega hield hij eeuwig, zelfs tot zijn eigen verassing, buiten beeld.‘ Ik schat dat zeker de helft van de aanwezigen Bobs listig gezette orthografische valstrik niet heeft opgemerkt.
Meinderts tempo was perfect, maar zijn genasaleerde tongval speelde menigeen parten, niet alleen de Randstedelingen. Op mijn blaadje zie ik vijfmaal een e in een i veranderd. Maar zijn gehoor bleef conciliant, de sfeer ontspannen.

Geboren en getogen Middelstumse Diane deed voor de eerste keer mee aan een dictee.

Borrelhapjes
Nadat men elkaars werk had nagekeken en de nakijkploeg de beste resultaten nog eens controleerde, werden de flessen ontkurkt en kwamen de borrelhapjes op tafel. Buurvrouw Diane, een geboren en getogen Middelstumse, deed voor het eerst mee aan een dictee en verwachtte veel fouten, ondanks haar hbo-opleiding. Dat hoeft natuurlijk niet te verbazen; dicteezinnen zijn immers geconstrueerd en komen in het wild niet voor. Ken je de trucjes niet, dan maak je in zo’n dictee zomaar bijna honderd fouten (zoals de persoon die ik (mede) nakeek). Zoveel fouten in het langste en moeilijkste dictee van de Lage Landen is zeker niet iets waar men zich voor hoeft te schamen en zegt hoegenaamd niets over iemands taalvaardigheid! In het ‘gewone’ leven is het van belang te weten wáár de cruces zitten en in welke naslagwerken je de oplossingen kunt vinden.

Overigens vertelde Diane mij over haar interessante werk in de bibliotheek van de Groningse universiteit, waar ze zich bezighoudt met antiquarische boeken. Anders dan Boudewijn Büch vat men de kostbare werken op haar universiteit niet met handschoenen aan, maar met vooraf gewassen handen. ‘Het risico op beschadiging is op die manier kleiner dan met handschoenen, omdat daarmee de grip vermindert’, vertelde Diane mij. Interessant!

Bert Koster is inmiddels veteraan in Middelstum.

Supersnelle shoot-out
Er bleken bij de reguliere deelnemers drie personen met 47 fouten op de derde plaats te zijn geëindigd. Een shoot-out moest uitkomst brengen. En dat gebeurde snel, want al bij het eerste woord vielen er twee af: alleen Wil Werkman uit Warffum wist accommodatie correct te spellen. Het zilver was voor Ron van Duuren, communicatieadviseur bij Menzis. Hij kreeg zijn dictee terug met 45 rode strepen. Een afgetekende overwinning was echter voor boer Piet Glas uit Loppersum. Hij maakte slechts 41 fouten (!).

In hoeverre zijn vrouw, Angela Rijnen, daaraan heeft bijgedragen, vermeldt de geschiedenis niet. Feit is wel dat zij verleden jaar de winnares was en om die reden bij de professionals was ingedeeld. In die rubriek moest zij het afleggen tegen Nicolette Schulten, die niet meer dan 31 fouten maakte in Bobs aartsmoeilijke dictee. Voor de winnaars waren er begerenswaardige prijzen: antiquarische boekjes van de grootste woordartiest die het Nederlandse taalgebied heeft voortgebracht. Inderdaad, Heinz Polzer, beter bekend als Drs. P!

Dicteenomade Jeroen van Heemskerck Düker had zich passend gekleed voor het Groningse uitje

Beatlesjaren
De strijd tussen de twee dicteetijgers werd beslecht in het voordeel van Jeroen. Hij maakte maar zeven fouten. Uw verslaggever vier meer, net zoveel als Rein Leentfaar, de zwervende Zeeuw die hetzelfde dictee een dag later maakte op de boot (pardon: het schip) van Albertien en Bob in Groningen. Dat hij de assertiviteitscursus met succes gevolgd heeft, blijkt wel uit het feit dat hij protesteerde tegen het fout rekenen van Beatlesjaren. De vriendelijke dokter in ruste liet zich overtuigen en ging overstag. Ik had het ook zo geschreven, maar hield het protest achter de ivoren wachters. Had ik dat niet gedaan, dan was mijn score één puntje beter geweest …

Maar scores zijn aardig, maar lang niet zaligmakend. Dát is het evenement zelf! En dat is de correcte opgave inclusief 79 annotaties! Interessante lectuur. Een middag met een gouden randje. Dank je wel, Albertien! Dank je wel, Bob!