door Herman Killens
Ja jongens, ik was al haast vergeten dat ik ergens begin december een obscuur dicteewedstrijdje in de bibliotheek van het naburige Asse had gewonnen. Meteen erna ging ik immers met echtgenote en goede vrienden voor weken op een ongelooflijke “once-in-a-lifetime”-expeditie naar het meest zuidelijke plekje op aarde. De dicteewereld bevond zich even letterlijk en figuurlijk ver van mijn bed. Tot ik bij onze terugkeer verbaasd en met nog troebele blik een – jawel – finaleticket uit onze virtuele brievenbus opdiepte.
Als een halve zombie, met nog ijs achter de oren en sneeuw in mijn hersenpan sta ik op zaterdagmiddag in een bijzonder lange rij aan te schuiven in het prestigieuze gebouw van de Koninklijke Bibliotheek van België, hartje Brussel. Maar liefst 177 superspellers hebben zich voor de finale geplaatst van de Schrijfwijzen, na voorronden in 105 bibliotheken (met bijna 4000 deelnemers) en een onlineproef in de krant De Standaard (6500 belangstellenden legden de volledige test af). Toch wel bijzonder indrukwekkende getallen. En ik zie ook veel jonge finalisten, hoopgevend.
Aha, vlak voor mij verschijnen al de eerste Groene Boekjes. Aan de balie ontvang ik zowaar een klembord, twee balpennen en een hele reeks officiële papieren. En – niet onbelangrijk, ai – rugnummer 13. Bij sap en koffie begroet ik veel dicteevrienden. De crème de la crème van de Vlaamse dicteescene. Ze zijn er haast allemaal. Tot zelfs een verdwaalde Nederlander toe. Bovendien tekenen ook een aantal ex-Davidsfondscoryfeeën present, die sedert de stopzetting van de legendarische jaarlijkse dicteehoogmis elf jaar geleden nu pas terug de spellingdraad oppikken.
Sexy Bijbelstudie
Het verhaal achter het dictee is ondertussen bekend. Twee jaar geleden startte de Mechelse bibliotheek samen met taalgoeroe Ludo Permentier met een speels nieuw taalspel als reactie op de stopzetting van het in hun ogen ook te plechtstatige tv-dictee. In 2018 werd dit Groot Dictee Heruitgevonden succesvol uitgerold naar een zestigtal andere Vlaamse bibs. Zowat tweeduizend spelfanaten schreven toen mee. Omdat de organisatie en coördinatie wat te complex werd zochten en vonden ze een jaar later hulp van Creatief Schrijven en De Standaard, die niet enkel de naam wijzigden (De Schrijfwijzen) maar er meteen ook een finale in de KBR aan toevoegden.
De middag in het Maurice Lippensauditorium wordt vlot aan elkaar gepraat door Astrid Houthuys, chef eindredactie bij De Standaard. Juryvoorzitter Ludo Permentier overloopt nog even streng het reglement waarna we allemaal aan de slag kunnen. De proef bestaat uit 4 delen. Het eerste onderdeel is een klassiek dictee, zoetgevooisd gebracht door Nele Eeckhout. Drie paragrafen poepsimpele tekst. Ach, een beetje speller struikelt niet over pietjes-precies, bruuskeer of de sectie laatmiddeleeuwse Bijbelstudie denk je dan. Quod non, want die studie vinden sommigen blijkbaar zelfs heel sexy!
Deel twee bestaat uit 22 multiplechoicespellingkwesties met telkens tien seconden bedenktijd. Hierin laat ik me bijna verrassen. In tegenstelling tot de voorronde moeten we het blad met de 22 gesprokkelde letters nu wél aan de jury overhandigen. Die proef telt deze keer blijkbaar mee voor het dictee. Oei, maar diezelfde letters heb ik ook nodig voor sessie 3, een tien minuten durende zoektocht naar het langst mogelijke woord. Even sneller zijn dan de schaduw van Lucky Luke en zoveel mogelijk letters nog vliegensvlug op een kladblaadje krabbelen vooraleer mijn exemplaar wordt opgehaald. In het zwart. Oef, net op tijd.
Brexit
De tekst van Kathleen Verbiest is een pareltje. Ze eindigde tweede in een dicteetekstenwedstrijd van Creatief Schrijven. Eigenlijk had ze dik mogen winnen, want het verhaal van nummer 1 Annika Cannaerts begin december was wat mij betreft één langgerekte geeuw.
Het hilarische relaas van Kathleen gaat over “het gevaar tussen de rekken”.
Het eerste wat me opviel, was een geur. Het rook naar compost. Dat is een curieuze geur voor een bibliotheek. Toen ik bij de acaciahouten balie kwam, gebeurde er nog iets vreemds: de bibliothecaris keek me aan met doodsangst in de ogen en fluisterde: “Maak zo min mogelijk geluid en bruuskeer niets of je bent er geweest”.
Het hoofdpersonage denkt eerst aan een grap maar volgt dan een slijmspoor tussen de rekken naoorlogse literatuur. En zo ontdekt ze een gigantische boekenwurm die bezig is om het hele oeuvre van Hubert Lampo op te vreten. De achilleshiel van het beest zijn woorden met de letter x, hoe degoutanter, hoe beter. Onze onverschrokken heldin probeert meteen voorzichtig met laxeermiddel om dan de volle laag te geven met toxines, index, antrax. Xenofoob!
Maar dat is nog niet voldoende.
Hij sperde zijn muil open. Een boek met rood-zwarte kaft viel vlak voor mijn voeten. Het goddelijke monster.
“Taxidermie!”, riep ik uit. De worm stuikte in elkaar, en begon ijzingwekkend te krijsen. Iedereen in de bib sloeg de handen voor de oren. Maar ik was nog niet klaar.
Nog één woord had ik nodig. Ik greep naar het ultieme wapen: “De brexitonderhandelingen!” Dat was de genadeslag.
Schokkend en bevend sleepte de reuzenworm zijn blubberige lijf de zaal uit, langs geschiedenis en hobby’s en handwerk, naar buiten.
Botergeil
Het scrabblegedeelte is dan weer niet echt mijn ding. Enkelen rond mij leggen trouwens meteen hun pen neer. Niet omdat ze het woord hebben gevonden: de proef telt blijkbaar niet mee voor de eindscore (enkel bij eventuele ex aequo’s). Hola, concentratie Herman. Bibliotheek haal ik nog vlot binnen, maar wat nog meer? Een logeerbibliotheek, bestaat dat wel? Ach, uit veiligheid gok ik op legerbibliotheek. Een woord van 16 letters – ik heb mezelf overtroffen. Proficiat.
Na de pauze volgt het verdict. Tien deelnemers hebben het 22 letterwoord gevonden. Groteletterbibliotheek. Chapeau. Er zitten wel veel creatievelingen in de zaal, met woorden als debielenauto’s, bierhoeststiller, vestzakkettinghorloges, bibliotheekmot en thermenbeurt als resultaat. Een enkeling hield het op botergeil, misschien wel onder invloed van de sexy laatmiddeleeuwse Bijbelstudie …
In deel 1 en 2 samen maakt de zaal uiteindelijk gemiddeld toch nog 5,72 fouten. Tot mijn verrassing krijg ik ook een fout aangesmeerd. In haar queeste om de finaleronde absoluut tot 5 spellers te beperken is de jury nog eens met de stofkam door mijn exemplaar gegaan. Mijn initiële nulfouter wordt naar 1 bijgesteld. Mijn fout: wij in plaats van we. Tja …
Normaal zou je nu een stevige krachtterm verwachten. Maar driewerf hoera, mijn gedeelde zesde plaats (*) zorgt ervoor dat ik die vermaledijde slotronde ontloop, een martelsessie in volle spotlichten op het podium. Ik ben Ludo Permentier eeuwig en drie dagen dankbaar! Niet enkel beschouw ik mezelf als totaal kansloos in zo’n mondelinge strijd maar het lijkt me ook veel te stressy.
Big five
Tijdens die spellingbee naar Amerikaans model moeten de big five namelijk om beurt een woord zonder aarzelen uit het hoofd correct luidop spellen, hoofdletters, spaties en accenten incluis. Opvallend: het zijn vijf mannen. Ze staan gemillimeterd zij aan zij. De ongenadige afvalwedstrijd zorgt hoorbaar voor erg veel hartkloppingen en ademnood. Wat ben ik blij om deze strijd op het scherp van de snee vanop veilige afstand te mogen volgen.
Twee van de tijgers struikelen al vrij snel over A4’tje en authenticiteit, maar daarna wordt het razend spannend. Günther Martens, in het verleden onder meer nog laureaat van het Groot Gents Studentendictee, krijgt (weliswaar toevallig) voortdurend de allerlangste woorden geserveerd maar slaagt onder luid applaus telkens in zijn missie. Ga maar na: parallelelementen, adjudant-onderofficieren, eenentwintigste-eeuws, Onze-Lieve-Heer-Hemelvaart, … Jammer genoeg faalt de publiekslieveling stijf van de zenuwen uiteindelijk op het kortere woord paparazzi.
En dan blijven uiteindelijk niet verrassend de twee allerbeste spellers van gisteren, vandaag en morgen in de running: Edward Vanhove en Joost Verheyen. Edward is van bij aanvang superzenuwachtig terwijl Joost, gepokt en gemazeld als advocaat, stoïcijns voor zich blijft uitkijken. En die stress wordt Edward fataal. Bij het 36ste (!) shoot-outwoord hasjiesj slaat de vertwijfeling toe. Helemaal van zijn melk maakt hij er hatsjie van, zodat Joost voor de honderd miljoenste keer in zijn carrière de hoofdprijs bemachtigt. Dit keer is dat een AntwerPPen, een designvulpen ter waarde van 650 euro. De kannibaal uit Paal – en nu dus de allereerste Schrijfwijze – heeft weer toegeslagen.
Tot besluit: zelf ben ik een koele minnaar van dit soort spelletjes, maar de formule slaat duidelijk aan bij de Vlaamse taalliefhebbers. Het brengt het dicteegebeuren bovendien uit de wat suffige sfeer waar het vaak wat onterecht in wordt gesitueerd.
Ziezo, het jaar is nog maar net begonnen of het grootste dictee is al achter de rug. Maar o ja dicteetijgers, niet getreurd. Het circuit heeft binnenkort nog heel wat ander fraais in petto. Zoals bijvoorbeeld het WK dictee (in Terneuzen) en de Champions League spelling (de BeNeDictees in Heist-op-den-Berg, Zoetermeer, Opwijk, Breda, Diest en Harderwijk).
De favorieten? Joost mag het weten. Of Edward …
(*) Zes deelnemers maakten 1 fout, twaalf klokten af op 2 fouten.
Hoera, ik heb een heel mooi verslag gelezen
van een bijzonder succesvol dictee-evenement.
Ik kan iedereen aanraden om daar poolshoogte van te nemen.
Gefeliciteerd Joost!
Mooi geschreven verhaal, Herman! Het leest alsof ik er zelf bij was. O, juist ja, ik was er bij.
De verdwaalde Nederlander maakte 2 fouten, 1 domme : bruskeren, mede ingegeven omdat hij tijdens de studie deze week ontdekte dat VD zowel brusk als bruusk heeft (maar helaas mag als ww. alleen bruuskeren …) en verder 1 onbegrijpelijke: laatmiddeleeuwse bijbels (op zich goed), maar het moest zijn: laatmiddeleeuwse Bijbelstudie.
Geweldige happening trouwens … en een mooi verslag …
Aanvulling: in deel 2 nul fouten en het 22-letterwoord goed: groteletterbibliotheek. Dat geeft nog een beetje voldoening.
Beste Herman, het doet geen afbreuk aan het prachtige verslag dat je (weer eens) geschreven hebt, maar er is wel een rechtzetting nodig. Er waren niet alleen 15 deelnemers die het 22-letterwoord gevonden hadden, maar ook 15 die het dictee foutloos geschreven hadden (onder wie ikzelf). Alleen diegenen die én het dictee foutloos geschreven hadden én het 22-letterwoord gevonden hadden, werden naar voren geroepen om aan de spellingbee deel te nemen. Wie één fout gemaakt had (onder meer mijn buurman en ex-gemeentegenoot Walter Hendrickx), was dus ex quo 16de.
Jozef,
Jouw bewering klopt niet. Er waren 15 deelnemers met 0 fouten in deel 1, en ook 15 (gedeeltelijk andere) deelnemers met 0 fouten in deel 2. Beide proeven werden samengeteld om de eindrangschikking te bepalen. En zo waren er uiteindelijk exact 5 die samengeteld op proef 1 + proef 2 een eindscore van 0 fouten hadden. 6 deelnemers hadden samengeteld 1 fout (en eindigden dus zesde), 12 hadden 2 fouten (met bijgevolg een twaalfde plaats).
Het 22 letterwoord telde overigens niet mee, enkel bij ex aequo.
Klopt, met dien verstande dat er (theoretisch) bij de ex-aequoclubjes 6 t/m 11 en 12 t/m 23 nog volgens de reglementen een onderverdeling zou kunnen en moeten worden aangebracht op grond van de mate van het vinden van een zo lang mogelijk woord uit de 22 correcte letters. Overigens moet 22 letterwoord inderdaad zonder koppelteken, en niet mét, zoals ik eerder schreef. Zie bv. ‘3 letterwoord’ in GB.
Ma zeg, die cijfers klopppen nog niet. Nu, ik heb het van een goede bron, Ludo Permentier (en de correctieploeg). Ik citeer uit zijn mail: “Wat de uitslag betreft: er waren bij het dictee-deel 10 deelnemers zonder fouten, en ook bij het meerkeuzedeel. Dat waren slechts gedeeltelijk dezelfde mensen. Toen we de twee delen bij elkaar optelden, bleven er 5 deelnemers over zonder fouten in die twee rondes. 22 mensen hadden in delen 1 en 2 samen 3 fouten.”
Opmerkelijk inderdaad het gemiddelde van 5,72 fouten in deel 1 en 2.
Zeer lezenswaardig verslag, Herman, van dit schitterende evenement!
Ook bij de deelnemersaantallen horen enkele kanttekeningen:
– de door Ludo Permentier vermelde aantallen van 4000 deelnemers in de bibliotheken en 6500 bij De Standaard: daar zitten allicht dubbeltellingen tussen (wie zich niet plaatste in de bib kon daarna nog online deelnemen) zodat het totale aantal individuele personen een eind lager zal zijn dan 10500
– de bibliotheekbezoekers werden ingeschat op 4000 door De Standaard maar op 3500 door Creatief Schrijven
– en dat is allicht ook nog een overschatting, want met 100 bibs kom je dan op 35 à 40 deelnemers per locatie – de gepubliceerde verslagen op internet en sociale media hebben het evenwel vaak over lagere aantallen – die inflatie was ook vorig jaar reeds aanwezig (2000 officieel vermeld terwijl extrapolatie van de gepubliceerde aantallen eerder 1200 à 1300 aangaf). In Asse waar ik deelnam waren er bijvoorbeeld ook veel meer ingeschreven dan uiteindelijk werkelijk aanwezig.
Maar het blijven in elk geval volgens mij wel absoluut records in Dicteeland. In de vroegere Davidsfondsdictees werden er op een bepaald ogenblik tot 11000 eenheden geteld, maar de grootste populatie bestond toen wel uit scholieren. Ik maak me bovendien sterk dat ook de Schrijfwijzenfinaleronde met 177 deelnemers op 1 locatie allicht enkel wordt overtroffen door enkele studentendictees.
Pas net je verslag gelezen. Het was – opnieuw – een juweeltje!