De imponerende balpennencollectie van Rein Leentfaar, bijeengegaard tijdens zijn talrijke dicteebezoeken.

door Bert Jansen  |  Foto’s: Marijke Verhelst

Wie vanuit Holland – in de engere zin des woords – naar Breskens rijdt, komt plaatsnamen tegen waar de gemiddelde Nederlander nog nooit van gehoord heeft, laat staan dat hij ze zou kunnen aanwijzen op de kaart. Namen die het raam naar de verbeelding wagenwijd openzetten, zoals Philippine, Schoondijke en het lieflijke Waterlandkerkje, in 2005 als tweede geëindigd bij een verkiezing van ‘de mooiste plaatsnaam van Nederland’. Namen ook waarvan de etymologie een interessant stukje Nederlandse geschiedenis blootlegt.

Aan het eind van de ruim zes kilometer lange Westerscheldetunnel doemt het lege Zeeuwse land op, waar men het leven veelal als een sombere voorloper van de hemelse heerlijkheid beschouwt. Wat heeft een frohnatur (met dank aan Trui …), een Hollander met een – in veler ogen althans – perverse hang naar het aardse daar te zoeken?

Dicteeauteur Rein Leentfaar

De grootvizier
Inderdaad, het Groot Breskens Dictee, dat voor de negende keer op rij gehouden werd. De auteur? Niemand minder dan de grootvizier van dicteeland, alias de zwervende Zeeuw. Op zaterdag 28 mei 2016 echter bleef hij in zijn woonplaats, waar hij in zijn welvoorziene gereedschapskist een mooie schat aan woorden had opgedoken voor zijn onversaagde gasten, die van heinde, maar voornamelijk van verre op het evenement waren afgekomen.

De gastenlijst telde drie categorieën, te weten aanvangers, liefhebbers en specialisten. De dicteereizigers werden hartelijk welkom geheten in de kerkenkamer van PKN-kerk De Ontmoeting, waar Hanneke Leentfaar en Bep koffie serveerden ‘met wat erbij’. Bij uitzondering waren de specialisten, met negen man sterk, in de meerderheid. De aanvangers en liefhebbers hielden elkaar in evenwicht: beide categorieën telden zes deelnemers. Verder waren er twee jeugdige participanten, de twaalfjarige tweeling Florianne en Annelien Denys. Inderdaad, de dochters van dictee-expert Frank Denys. Mijn enthousiasme over hun belangstelling voor spelling op zo’n jeugdige leeftijd werd licht getemperd door de wetenschap dat mama Marijke (die als huisfotograaf was ingehuurd en maar liefst 474 foto’s schoot) en papa Frank een fiets tegenover hun deelname hebben moeten stellen. Goed uitonderhandeld, dames! Ook Geert Denoo had zijn dochter meegetroond, maar voor zover mij bekend heeft Anneleen geen eisen gesteld aan haar deelname.

Hanneke Leentfaar las het dictee voor.

Tongbrekers
Zoals gewoonlijk was Hanneke ingeroosterd om Leentfaars onmogelijke woordenvloed goed gearticuleerd over het voetlicht te brengen, een klus die de in de homiletiek geschoolde voorleesster met glans volbracht. Zelfs tongbrekers als chaebol, giaur, conchiglie en brougham kwamen zonder haperen over haar lippen – woorden waarvan een niet-ingewijde al gauw zou denken dat degene aan wiens brein die ontsproten zijn, toch maar het best een enkeltje gesloten inrichting zou kunnen ontvangen. Ook was de auteur er niet voor teruggedeinsd zijn eega een woord als touwtyfus in de mond te leggen, een woord dat je toch beter niet kunt gebruiken in gezelschappen waar fatsoen een constituerend element vormt. En dat met pal achter haar het chi-rho. Je moet maar durven. Lots vrouw werd indertijd voor minder gestraft, maar Hanneke, Rein en Breskens bleven wonderwel voor onheil gespaard. Mijn voorzichtige conclusie is dat het Opperwezen in onze tijd minder snel vertoornd is.

Kevin Willems, winnaar in de categorie liefhebbers

Ingenieus
Rein had voor elke categorie tien blokjes tekst gecomponeerd. Voor de aanvangers waren er in totaal 50 invulwoorden, voor de liefhebbers 70 en voor de specialisten 100. Het voordeel van deze opzet was dat de deelnemers ruim de tijd hadden hun schrijfsels te overdenken, maar zoals wij van wijlen onze voetbalfilosoof geleerd hebben: elk voordeel heb z’n nadeel; het zette namelijk de deur naar verschlimmbesserung wagenwijd open – iets wat menigeen aan den lijve ervoer. Of liever gezegd: aan zijn foutenaantal. Nietwaar, Joost Verheyen?

De dictees hadden kop noch staart, maar de zinnen waren ingenieus gefabriekt. Ieder zijn stiel. Zin 6 bij de aanvangers luidde: ‘Ook verkleinwoorden kunnen veel problemen geven: zo doe je een crèmepje op, neem je deel aan een dinertje in een eetcafeetje en geeft een jongetje spullen af in een depotje.’ Voor de liefhebbers: ‘De in Goes genuttigde maaltijd werd besloten met vanille-ijs toe, na een lekkere hors-d’oeuvre met garnalen vooraf en als hoofdgerecht een entrecote met chilisaus en pommes frites. Ik had overigens liever charlotte-russe en een poire belle Hélène gehad.’ En voor de specialisten: ‘Het korfbal-abc ken ik natuurlijk op mijn duimpje. Croquet en cricket speel ik graag en het jeu de boules versmaad ik niet. Bij het golfen heb ik een vaste caddie: die wilde pas de dead ball oprapen! Godzijdank heb ik nog gewhift. Ooit sloeg ik met een wedge het wedgwood aan gruzelementen. Na elke hole ga je naar de volgende teepeg.’ Eén zin eindigde in het niets: ‘Deze laatsten [de gekrookterieters, B.J.] waarschuwden mij: een kerkgebouw van de doopsgezinden heet vermaning, maar ook voor de Gehoefde, de Boze en Kille Kobus.’ Ja, quandoque bonus dormitat Reinus.

Winnaar Robert Joosen tijdens de correctieronde.

Robert Joosen probeerde een lans te breken voor takkietakkieland, een onderontwikkeld land in het algemeen; de context wees echter dwingend in de richting van Suriname, en dan is het takitakiland. Zo zette zijn doorwrochte kennis van het woordenboek hem nu op achterstand. Je kunt dus ook te veel kennis hebben … Reins gelegenheidssamentrekking slip- en andere tongen (in zin 5 van de liefhebbers) deed in de verte aan een zeugma denken. Een aardige vondst, wat mij betreft.

Herculesklus
Om halfvijf kwam er een eind aan de vreemdewoordenparade (vreemde woordenparade?) en kon het aanstrepen van de fouten beginnen. Een herculesklus! Zo werden er bij de specialisten in totaal 298 fouten aangestreept, wat neerkomt op 33 fouten gemiddeld.
Voor de aanvangers was er een shoot-out nodig om de derde en vierde plaats te bepalen, want zowel Betsy Basting als Hein Klooster hadden 18 fouten. De shoot-outwoorden kwamen allemaal uit het Surinaams, waarvan er sinds kort maar liefst 600 in Van Dale staan. Frita, baskiet, monkimonki, ograi en leriman schreven beiden foutloos op, maar bij barki moest Hein de witte vlag hijsen. Betsy werd daarmee derde. De tweede plaats (14 fouten) was voor Annie de Vilder. Haar zus Lea stak met haar 5 fouten echter met kop en schouders boven iedereen uit.
Bij de liefhebbers was het brons voor Anneleen Denoo (17 fouten). Hilda Janssens was met één fout minder goed voor zilver. Kevin Willems maakte slechts 14 fouten en schoot daarmee de hoofdvogel af.

Annemiek Jetten, burgemeester van de gemeente Sluis

Prijzen
Voor de prijsuitreiking was Annemiek Jetten uitgenodigd, de eerste burger van Sluis, waaronder Breskens sedert een aantal jaren valt. Het gaf het evenement extra cachet. Annemiek – tiré à quatre épingles – had voor iedere deelnemer een bon mot en een bosje pennen. Ze vroeg Anneleen of haar spelvaardigheid in haar genen zat. Toen ze daarop bevestigend antwoordde, alludeerde Rein licht malicieus op Geerts positie als rodelantaarndrager.

De volledige uitslag bij de specialisten met achter de namen het aantal fouten:
1) Robert Joosen (11)
2) Joost Verheyen (14)
3) Marc de Smit (28)
4) Christiane Adams (32)
5) Eftimios Tsokos (38)
6) Frank Denys (40)
7) Felix Heyman (41)
8) Bert Jansen (43)
9) Geert Denoo (51)

De helft van de jeugdselectie bestudeert een borrelnoot.

De vraag in de laatste zin van het liefhebbersdictee ‘Wie wordt er nummer een en wie gaat er als schlemiel naar huis?’ was daarmee wel beantwoord …

Volgend jaar is er weer een GBD, wellicht het laatste. De verwachting lijkt gewettigd dat de geharnaste orthograaf voor zijn slotakkoorden extra zwaar geschut uit zijn hangar zal rollen. Ik neem mij heilig voor tegen die tijd het stof van mijn lijsten te hebben geblazen teneinde bij dit jubileumdictee beter beslagen ten ijs te komen.