André Kastelein
Tekst en foto’s: Huib Boogert
Wijdlopige disputen over de tekst van het dictee en over het oordeel van de jury: dat was in Middelharnis nog nooit vertoond.
De kruidige vondsten van auteur André Kastelein waren tot op heden altijd boven elke discussie verheven. Maar donderdag 24 november tijdens het negende Groot Dictee van Goeree-Overflakkee kwamen de kaarten anders te liggen. Toen bleek de auteur zeer discutabele keuzes te hebben gemaakt. Zo moest de gouden koets volgens hem met hoofdletters worden geschreven, terwijl Van Dale dat (sub lemma ‘koets’) gewoon klein schrijft. De jury bracht bovendien twee fouten in rekening.
Twee deelneemsters ontdekken achteraf hoe de woorden écht gespeld hadden moeten worden.
De ‘jute zak’ van Zwarte Piet kon bij andere schrijfwijzen dan deze rekenen op rode strepen, terwijl toch ook jutezak en juten zak correct zijn. Het woord Pokémonjagers moest volgens de auteur met een kapitaal geschreven worden, ondanks het feit dat Pokémon/pokémon in geen enkel woordenboek staat. Wie bepaalt dus wat juist is? Is Pokémon een eigennaam of is pokémon een soortnaam?
De gevolgen lieten zich raden: moerlemei alom. Na ampel juryberaad werden de betwiste schrijvingen teruggedraaid, behalve Pokémon. Na het spéllen konden de deelnemers dus ook aan het rékenen. Sommigen moesten plussen, sommigen mochten minnen. Schrijver dezes kon vier fout minder noteren. Dat leverde een score bij de eerste drie op. Ik heb de jury maar niet lastiggevallen. Als het nou om de hoofdvogel was gegaan…..
Wijanda Buth, de beste in de categorie docenten.
Typische Kasteleintekst
Ondanks de disrupties was de tekst van het negende Dictee van Goeree-Overflakkee als vanouds: een typisch Kasteleindictee. Bij de eerste voorlezing is de aanvankelijke impressie altijd: “Goed maakbaar”. De problemen komen pas tijdens het schrijven. Dan blijkt de tekst tóch vol weerhaakjes te zitten. Dát is Kastelein op z’n best. Maar dit jaar even niet….
Dictee Goeree-Overflakkee 2016 was een kunstige vervlechting van de Zwarte Pietenteloorgang en de opkomst van het alternatief, de horrorclown. Tegelijkertijd werd op ironisch-lyrische wijze het kuisen van onze taal van vermeend discriminerende uitingen geïntegreerd. De tekst culmineerde in het onheilspellende vooruitzicht, dat een schuinsmarcherende horrorclown met nucleaire langeafstandsraketten op de schoorsteen van het Witte Huis jongleert. Tja, in deze onzekere tijden kun je alles verwachten…
Auke Kieviet (l) ontvangt zijn prijs in de categorie scholieren.
Aantal deelnemers
Overigens was het aantal deelnemers aan het dictee in de christelijke scholengemeenschap Prins Maurits (PM) dit jaar iets kleiner dan gewoonlijk, omdat er geen inschrijvingen waren van de leerlingen en docenten van de openbare Rijksscholengemeenschap Goeree-Overflakkee (RGO). Die leerlingen en docenten hadden deze avond iets beters te doen, namelijk een feestelijkheid in het kader van het 100-jarig bestaan van de RGO. De altijd spannende wedstrijd-in-een-wedstrijd van de PM tegen de RGO bleef dit jaar dus uit.
De prijs voor de beste leerling ging dan ook naar iemand van de PM: Auke Kieviet (17 fout). De beste docent was Wijanda Buth (13 fout), ook van de PM dus. Bij de serviceclub-deelnemers ontpopte oud-huisarts Hans van der Wulp zich opnieuw als winnaar, met slechts 8 fout, een indrukwekkende krachttoer.
Rien Wisse inspecteert de trofee.
Voor de indeling in liefhebbers en specialisten hanteert ‘Middelharnis’ een eigen systeem. Wie minder dan 10 fouten maakt, is automatisch specialist. Met 11 fout of meer word je achteraf automatisch ingedeeld bij de liefhebbers. Zo ging dicteetijger Dian van Gelder, met 11 fout, naar huis met de eerste prijs bij de liefhebbers. Na uitvoerig plussen en minnen door de jury, werden bij de specialisten uiteindelijk twee fouten toegewezen aan Rien Wisse (plaats 1), vier aan Rein Leentfaar (plaats 2) en vijf aan Peter Altink (plaats 3).
Goed doel
Het goede doel dat dit jaar verkleefd was met het Dictee Goeree-Overflakkee van de Rotaryclub in de regio, is een zogenaamde luistertuin aan de voet van de ‘domtoren’ van het mooie stadje Goedereede. Die toekomstige luisterplaats is bestemd voor liefhebbers die naar het carillon komen luisteren. Het bracht presentatrice Greet de Kooning tot de voorspelling, dat auteur Kastelein volgend jaar wellicht het woord ‘beiaardluistertuin’ in zijn dictee zal verwerken.
De cameraploeg bracht een flinke batterij felle lampen mee.
Televisie
Opmerkelijk was in Middelharnis ook dat de lokale radiozender Slogo (Stichting Lokale Omroep Goeree-Overflakkee) doortastend aanwezig was met zijn nieuwe televisietak. Maar liefst vier camera’s (statisch en mobiel) legden de gebeurtenissen in de aula van de PM vast. De sterke cameralampen waren af en toe wél wat hinderlijk voor de dicteeschrijvers.
Een “jutezak” of een “juten zak” zijn zeker juist, maar er is helemaal geen bezwaar tegen “jute zak”! In de Dikke Van Dale Online is jute (in hoofdbetekenis 2) een bijvoeglijk naamwoord dat synoniem is met het bijvoeglijk naamwoord juten. Bij het trefwoord pluizen staat trouwens: “jute gordijnen pluizen erg!” en nog duidelijker is de woordverklaring van kolenzak: (jute) zak om steenkolen in te vervoeren. Bij het Groot Dictee der Nederlandse Taal is “jute zak” wel problematisch omdat het Groene Boekje dan primeert op Van Dale en het eerste naslagwerk als bijvoeglijk naamwoord alleen juten vermeldt. Een vergelijkbare situatie doet zich voor bij jade en jaden.
Overigens lijkt ook “schuinsmarcherende” me dubieus. Het werkwoord schuinsmarcheren staat niet in Van Dale en evenmin in het Groene Boekje. En vormen als “instandhouding” of “terdoodveroordeelde” bewijzen dat je daaruit niet kunt afleiden dat de overeenkomstige werkwoorden in één woord worden gespeld.
Omdat jutezak in VD en GB lemma is, is dat normaal de enig toelaatbare schrijfwijze. Normaal was juten zak niet aan de orde gekomen, nu alleen door de verwarring. De schrijfwijze ‘jute zak’ sub lemma telt niet bij dictees. Als ‘precieze’ moet je ook schuinsmarcherende aaneen afkeuren, het mag niet afgeleid worden uit schuinsmarcheerder.
Overigens, bij correcte behandeling: bij ‘jutezak’ ligt de klemtoon op ‘jute’, bij ‘juten zak’ en ‘jute zak’ ligt de klemtoon op ‘zak’!
Voor de goede orde: in de tekst van Huib Boogert stond: ‘terwijl toch ook jutezak en juten zak correct zijn.’ Als eigengereide eindredacteur heb ik dat ‘ook’ gewijzigd in ‘alleen’. Ten onrechte dus. Ik heb mijn fout hersteld.
Dat neemt niet weg dat twee rode strepen bij een evident goed gespeld woord eigenlijk niet mogen voorkomen in een dictee van deze klasse. En ik ben het geheel met Rein Leentfaar eens: de uitspraak bepaalt overduidelijk de spelling, in dit geval.