Vader en zoon Hoffscholte

door Randy van Halen

Dictees: een mooie manier om het land door te trekken en op plaatsen te komen waar je anders nooit heen zou gaan. Vrijdag 28 oktober belandden de dicteetijgers daarvoor in Aalsmeer, een Noord-Hollands dorp dat mij vooral bekend is vanwege de bloemenveilingen. De avond begon al om 18:30 uur, en door enige vertragingen in het openbaar vervoer kwam ik als laatste, eigenlijk nét te laat, Het Wapen van Aalsmeer binnenstormen; gelukkig is de avond niet zonder mij begonnen. We werden naar de zaal geleid, waar organisator Constantijn Hoffscholte vertelde dat hij enorm blij was met de hoge opkomst – de zaal zat helemaal vol – en vervolgens ons de regels van het dictee uitlegde. Gauw daarna gingen de eenendertig liefhebbers en veertien specialisten van start. Het was het sterkste deelnemersveld ooit, zei Hoffscholte, met vier oud-winnaars van het Groot Dictee op televisie: Jozef Lamberts (2001), Jacques Bettelheim (2006), Pieter van Diepen (2010) en schrijver dezes (2014).

Het publiek luistert naar de dicteetekst van Ronald Ganzeboom. Links: Annemarie Braakman-Ven. Rechts: ex-wethouder Ulla van het team Kunst en Cultuur.

Allegaartje
Voor het eerst in Aalsmeer kregen we een invuldictee: de liefhebbers hadden ongeveer 80 lege plaatsen die opgevuld moesten worden; bij de specialisten waren meer open plekken in de zinnen, plus een laatste, extra moeilijke zin, goed voor ongeveer 120 woorden in totaal. De tekst was, zoals auteur Ronald Ganzeboom (voormalig winnaar bij de liefhebbers) in zin 1 al zei een allegaartje van nagebauwde woorden die alleen door specialistische rabauwen graag herkauwd worden. Het bleek een groot foutenfestival te worden. We struikelden over turkologen, i-grecs en yorkshireterriërs. Oud-burgemeester Joost Hoffscholte, de vader van Constantijn, las het geheel met zijn sonore stem luid en duidelijk voor.

Etenstijd
Na het neerleggen van de pennen werden we uit de zaal weggestuurd, om bij de bar een drankje te gaan halen. Ondertussen werd de zaal verbouwd: tafels werden aan elkaar geschoven, en een buffet werd klaargezet. Etenstijd. We konden genieten van pastasalades, gegrilde courgettes en diverse andere gerechten, en en passant de dicteetekst met onze concurrenten bespreken. Zo bleek dat er verschillende op- en aanmerkingen waren over de tekst: naast trashmetalliefhebbers bleken thrashmetalliefhebbers ook juist te zijn, en Ganzeboom schreef hier-en-nu met streepjes in zijn tekst, terwijl het in dit geval zonder streepjes (hier en nu) moest zijn, omdat het bedoeld was als twee bijwoorden en niet als een zelfstandig naamwoord.

Uitstekende catering tijdens het Aalsmeers Dictee

Kindertaal
Na het eten volgden de bespreking van de juiste antwoorden, die verder vlekkeloos ging, en een kort intermezzo door dicteetijgerin, medeorganisator en Aalsmeerse Annemarie Braakman. Ze vertelde een verhaal over de ontwikkeling van taal bij kinderen, en dan specifiek haar kinderen. Het is immers niet logisch dat het voltooid deelwoord van kopen gekocht is, maar van lopen gelopen. Daarnaast vertelde ze op grappige wijze over sommige van de versprekingen van haar kinderen, die aan iedereen verkondigden dat ze op vakantie naar Grietjesland waren geweest. Ten slotte noemde ze een aantal door haar kinderen bedachte woorden, die ze graag aan Van Dale zou willen voorleggen om op te nemen in het woordenboek: bijvoorbeeld de autoboinker (varkensrug) en de wegen-tv (navigatiesysteem). Het publiek keurde ze goed, dus Annemarie, ga naar de Van Dale-wiki en draag ze daar aan!

Alweer brons voor Gratama
Hierna was het tijd voor de prijzenuitreiking. Als eerst werden de gemiddelden genoemd: de liefhebbers maakten gemiddeld 30 fouten, en de specialisten 18. Vervolgens de teams: sommige liefhebbers deden mee in teams van drie personen. Het winnende team Vaderwal & Joosten scoorde zeer goed, met slechts 68 fouten. Team ‘De drie G’s’ volgden met 84 fouten, en team Philippa kwam daar met 85 fouten vlak achteraan.

Bij de liefhebbers sleepte een taaltoerist uit het verre Naarden de derde plaats in de wacht: Joukje Gratama maakte 20 fouten. De winnaar van 2015, Koen Beentjes, kon zijn titel niet verlengen en haalde met 18 fouten de tweede prijs op. De winnares was Janine van der Sluis, het geheime wapen van het winnende team, met twaalf rode streepjes op haar papier.

De spannende shoot-out. Links winnaar Pieter van Diepen, rechts Rien Wisse.

En ten slotte de specialisten: bij hen was het nog veel spannender. Rein Leentfaar had zes fouten (de jury vindt “ik had het expres verkeerd gespeld omdat ik dacht dat jullie het fout op het correctievel zouden hebben staan” immers ook een slap excuus), en voor de eerste plaats moest nog gestreden worden: Pieter van Diepen en Rien Wisse hadden allebei vijf fouten. Ze werden naar voren geroepen, en mochten het tegenover elkaar op grote flip-overs uitvechten door middel van een shoot-out. Woorden als klewang, oscillatie en hexaëder werden genoemd, en de dicteetijgers begonnen te twijfelen. Ik dacht bij mezelf: “Op deze manier kan het heel lang doorgaan. Dit zijn woorden die iedere specialist foutloos op kan schrijven,” maar toen maakte Rien de fout: hij vergat het trema bij wiiën, en de prijs ging naar de Leidenaar.

Topdictee
Het was een mooie avond. We hebben genoten van het heerlijke buffet, en van de moeilijke woorden die ons werden opgediend. Na afscheid te hebben genomen van vele bekenden, trok ik huiswaarts, wetende dat ik hier volgend jaar weer terug ga komen. Dit was voor mij een van de beter georganiseerde dictees!