Bert Jansen (l) en René Dijkgraaf tijdens een dictee in Leiderdorp, 2014

door Bert Jansen 

De oude Hanzestad Kampen kan bogen op het mooiste stadsgezicht van Nederland, maar helaas bleef dat door de gestaag vallende regen voor deze dolende dicteenomade verborgen. Ook de langste winkelstraat van Nederland liet hij vanwege de vertoornde weergoden links liggen. Linea recta toog hij naar het Ichthus College, gelegen in een wat troosteloze nieuwbouwwijk, waar op donderdag 18 februari het Dictee van Kampen werd gehouden.

Voor het vierde jaar in successie tekende de Rotary Kampen en omstreken voor de organisatie. En dat kun je aan die club wel overlaten: niet minder dan 79 mensen trotseerden de regen en bevolkten de aula van het college.
Drie jaar geleden werd de organisatie overvallen door het haar tot dan toe onbekende verschijnsel ‘dicteenomade’, maar daar heeft men van geleerd. Aart Kleijer maakte in zijn welkomstwoord melding van het fenomeen. Hij sprak: ‘Ze zijn welkom, maar kunnen op niet meer rekenen dan een warme hand en een oorkonde’. Daarmee waren de vier nomaden kaltgestellt!

Na Aart kreeg Dieneke Diender het woord namens het Kamper Kracht fonds (sic!). In een even korte als heldere toespraak (‘Jullie zitten hier niet op te wachten; ik trouwens ook niet …’) vertelde zij dat de recette van de avond ten goede zou komen aan de laaggeletterde inwoners van Kampen die om uiteenlopende redenen tussen de wal en het schip geraakt zijn. Aan het eind van de avond bleek dat er 1500 euro op de rekening van het fonds kon worden bijgeschreven. Bravo!

Jan Riefel (76) had geen enkel probleem met de oefeningen.

Filippica
Voordat de auteur van het dictee, oud-leraar klassieke talen Leo Schelhaas, zijn dictee voorlas, spuide hij – geheel in lijn zijner gewoonte – zijn ongenoegen over spellingwijzigingen in het algemeen en de rol van de Nederlandse Taalunie daarin in het bijzonder. Hij fulmineerde zowel tegen het, inderdaad nauwelijks uit te leggen, onderscheid re-integratie versus reïncarnatie (dat hij onder de noemer van de ‘elitaire grappen’ plaatste), als tegen subtiele onderscheidingen die hij als een ‘bron van spelbederf’ kwalificeerde. Onweerstaanbaar drong zich bij het aanhoren van zijn filippica bij mij een puntige Amerikaanse zegswijze op: ‘if you can’t stand the heat, stay out of the kitchen’.

Het dictee, dat als titel ‘Digitale dimensies’ had, handelde over de invloed van de overweldigende en overdonderende invloed van de digitale ontwikkelingen. Zó overweldigend, dat noch capabelen, noch incompetenten, noch culpabelen de portee ervan beseffen. Zelfs ICT-genieën houden de ontwikkelingen niet meer bij!
Schelhaas legde in zijn tekst vooral de nadruk op de negatieve bijeffecten als sexting, grooming en phishing. Ook het Rijk kreeg er en passant duchtig van langs: hij verdacht het zelfs van ‘ndranghetatactieken om argeloze automobilisten met state-of-the-artelektronica op de bon te slingeren en milieuterroristen te ontmaskeren. Gelukkig echter was niet alles kommer en kwel; in het laatste tekstblokje passeerden ook nog wat zegeningen van het digitale tijdperk de revue.

Het winnende team, ‘Punten en komma’s’, met hun prijs.

Engels
Schelhaas presenteerde een tekst gelardeerd met Engelse woorden, zoals global village, users, skimming en card- en cashtrapping. De auteur mag zijn woordkeus dan bedoeld hebben als protest tegen de alomtegenwoordige invloed van het Engels, maar daarmee genereer je nog niet automatisch een fraaie tekst. Mijn voornaamste bezwaar geldt evenwel de totale humorloosheid ervan. Humor, dunkt mij, is een noodzakelijk ingrediënt in elke dicteetekst.

Na de integrale lezing was het de beurt aan Brenda Siebrands de tekst in hapklare brokken aan het publiek te serveren. Als het aantal interpellaties een maat is voor de kwaliteit van voorlezen – en dat lijkt mij toch –, dan kan Brenda helaas niet op een positieve beoordeling aanspraak maken: welhaast in elke zin werd zij teruggefloten. Figuurlijk dan, maar toch. Ze stelde haar morrende gehoor weliswaar steeds weer gerust met de mededeling dat ze de zinnen net zolang zou herhalen tot iedereen ze op papier had, maar die voortdurende herhalingen stonden een geconcentreerd schrijven in de weg. Dat zij sommige woorden – ‘ndrangheta en versjteert – helemaal niet over haar lippen kreeg, was zo mogelijk nog kwalijker. Na drie vergeefse pogingen versjteert uit te spreken (het klonk als ‘versjittert’) gooide ze de handdoek in de ring, zeggende: “Sorry, ik kom er niet uit.” Het trof mij dat niemand van de juryleden haar te hulp schoot; Brenda was on her own!
Hieruit is maar één conclusie te trekken: men heeft de tekst niet met Brenda geoefend; ze is onvoorbereid voor de leeuwen gegooid.

Kampen in beweging
Een in dicteeland nog niet eerder vertoonde actie deed zich voor halverwege voorlezing van het dictee, toen Aart, tot verbazing van de goegemeente, opdracht gaf de pennen neer te leggen en te gaan staan. Als een ware Karl Noten deed hij de dicteeschrijvers vervolgens ontspanningsoefeningen voor: armen in de lucht, met de vingers wappperen, op de tenen staan en ritmische bewegingen maken … Juist toen ik vreesde dat de volgende oefening weleens een flikflak zou kunnen zijn, gaf Aart het consigne weer te gaan zitten en de pen ter hand te nemen voor de tweede helft.

Na een korte pauze werden de blauwe pennen vervangen door rode en ging iedereen zijn eigen werk nakijken. Aan de hand van de geprojecteerde tekst – per abuis door Leo voor powerpointpresentatie gehouden – gaf de auteur uitleg bij de cruces. De klagende classicus gaf er bij deze exercitie blijk van zijn oude vak nog lang niet verleerd te zijn.

Lex Zweers (l) neemt zijn eerste prijs in ontvangst

Proclamatie
De ‘Kamper Taalmeisjes’ bleken beter te zijn in schatten dan in spelling. Vooraf taxeerden ze hun foutenaantal op 150; het werden er 155. Niet genoeg voor het erepodium, want dat was voor ‘Punten en Komma’s’. De vier dames en één heer maakten samen 112 fouten. Als beste individuele speller mocht Lex Zweers het ereschavot betreden; hij maakte niet meer dan 14 fouten, goed voor een door een boekhandel Bos ter beschikking gestelde pennenset. En natuurlijk voor eeuwige roem.

De vier dicteenomaden – ‘De Woordenaars’ – hadden officieel in totaal 15 fouten, te weten Jan Riefel zes, bovengetekende vijf, René Dijkgraaf drie en Rein Leentfaar één. Daarbij teken ik aan dat Rein op leentfareske wijze de jury had weten te bewerken, zodat twee evidente fouten (selfienarcisme en -exhibitionisme in plaats van selfienarcisme en exhibitionisme, en zijn met het klemtoonteken op alleen de i in plaats van op de i én de j) niet meegerekend hoefden te worden. Reins roem was derhalve gedeelde roem.
Het resultaat van ‘De Woordenaars’ werd met een vriendelijk applaus beloond. En natuurlijk met die eigenhandig door Aart Kleijer gekalligrafeerde oorkonde, die we boven ons bed moesten hangen. Enfin, bij mij heeft Conny Froboess inmiddels plaatsgemaakt voor het Kamperse certificaat …