René Dijkgraaf met zijn nieuwe Van Dale
Tekst en foto’s: Huib Boogert
Het thema van het Groot Harderwijks Dictee dat op dinsdag 13 oktober plaatsgreep, was ‘humor’. Maar toen de tekst voor de eerste keer werd voorgelezen, verging iedereen het lachen rap. Auteur René Dijkgraaf bewees dat er over humor een goedlopende dicteetekst is te maken. Maar vermoedelijk had hij zelf de grootste pret.
Sinds de cardioloog Dijkgraaf ‘Harderwijk’ schrijft, is dit evenement wellicht het moeilijkste dictee der Lage Landen geworden. Van de deelnemers (teams, liefhebbers en specialisten) aan het invuldictee werd gevraagd, dat ze ruim vijftig moeilijke woorden foutloos schreven. Sommigen maakten veertig fouten. Voor hen raakten de scurriele potsen en boerten ondergesneeuwd door de lawine aan moeilijke woorden.
Deelnemers bespreken hun fouten. In het midden derdeprijswinnaar Peter Sels.
Geambeteerd
De liefhebbers (zo’n vijftig man) werden nog enigszins ontzien, met woorden als elektriserend, rupsje-nooit-genoeg, Marx’ opmerking, caustisch en half Joods. Ze maakten gemiddeld 17,3 fouten. Maar bij de specialisten (zo’n twintig deelnemers) ging het ‘van dik hout zaagt men planken’, met woorden als geambeteerd, gros-de-Tours, kajapoetiholie, kalos k’agathos, assaisonnering, euphuïstisch, mohsschaal, ahboris en conchigliemaaltijd. Hoewel het gemiddelde hier 18,9 fout was, scoorden diverse specialisten toch ónder de tien fout. En dat waren niet allemaal Vlamingen, zoals Nederlanders vaak verwachten. Hoewel een aanzienlijk cohort Belgen afgereisd was naar het Hanzestadje, wist slechts een van hen de top drie te bereiken.
Dian van Gelder, winnares in de liefhebbersklasse
Prestaties
Bij de liefhebbers won Dian van Gelder, die ook buiten mededinging in Almere al indrukwekkend presteerde. Zij beperkte haar fouten tot vijf stuks. De nummers twee en drie waren Jaap Tichelaar en Peter Sels met respectievelijk zes en negen fouten. Bij de specialisten zag Johan de Boer eindelijk zijn dagelijks geblader in de Dikke Van Dale beloond. De stille kracht uit het Friese Opeinde ging naar huis met de hoofdprijs. Hij maakte slechts zes fouten. Hij werd op de voet gevolgd door Rein Leentfaar (zeven fout) en Robert Joosen uit het Vlaamse Kalmthout (acht fout). Bij de teams waren de bloemen voor de deelnemers van de Petrakerk. Het team werd voor de gelegenheid aangekondigd als mevrouw Petra Kerk, tot de presentator begreep dat het hier ging om een ploeg.
Winnaar in de specialistenklasse: Johan de Boer
Opbrengst
Het aantal deelnemers in het christelijk College Nassau-Veluwe in Harderwijk was dit jaar minder dan vorig jaar. Vermoedelijk had dat iets te maken met het interlandvoetbal. Nederland verloor die avond deerniswekkend van Tsjechië, en Turkije won fortuinlijk van IJsland. Ook daar verging de Nederlandse liefhebbers het lachen …
Wie wél ‘won’ bij het Harderwijks dictee, was de strijd tegen laaggeletterdheid in de regio. De netto-opbrengst voor dit goede doel was maar liefst 4500 euro (aanzienlijk meer dan vorig jaar), te besteden aan nader aan te wijzen projecten inzake de laaggeletterdheid. Bij de besteding van dit mooie bedrag werkt de organiserende Lionsclub samen met de Noordwest-Veluwse bibliotheken en de gemeente Harderwijk.
Nieuwe Groene Boekje
Opmerkelijk was dat auteur René Dijkgraaf en de uitstekende voorlezer Dim van Rhee het Harderwijks dictee 2015 promootten als ‘het eerste dictee sinds de verschijning van het nieuwe Groene Boekje’, dat op dat moment amper een etmaal oud was. Dat suggereerde dat de tekst direct al volgens de gloednieuwe Woordenlijst moest worden geschreven. Auteur Dijkgraaf beaamde dat inderdaad. Hij meent dat van de deelnemers verwacht mag worden, dat ze de wijzigingen die de afgelopen jaren in (de digitale versies van) het Groene Boekje en de Van Dale zijn aangebracht, op de voet volgen. Maar nog niet iedereen was gereed met het bijwerken van zijn studiemateriaal: de hoogstpersoonlijke moeilijkewoordenlijst.
Dim van Rhee las voor met voorbeeldige dictie
Onschrijfbaar
Persoonlijk vind ik dat bij de specialisten de lat best wat lager gelegd mag worden. Het is niet moeilijk om uit de Van Dale een stapel onschrijfbare vaktermen op te diepen en daarmee een dicteetekst te doorrijgen. Maar nodig is het niet: onze taal bevat zo veel vertrouwdere woorden en woordgroepen met spellingdilemma’s, dat uitdrukkingen als kalos k’agathos overbodig zijn als dicteewoord. We hebben niet allemaal Grieks gestudeerd!
Ook topfotograaf Ton Pors maakte een impressie van de avond. Een mooie selectie vindt u hier. De volledige tekst van het dictee leest u hier.
Mooi stuk Huib, dank!
Ga je volgend jaar iets doen met mijn suggesties inzake de moeilijkheidsgraad?
Ik zal deze kwestie het komende jaar eens op me laten inwerken. Voorlopig heb ik spijt van de tekst, want telkens als ik thuis gevat probeer te zijn krijg ik “wat zijn we weer cocas” of “doe niet zo scurriel” naar m’n hoofd …
Prachtig verslag Huib!!
Tja, de Grieken zijn weer eens de risee. Waarom dan ook niet meteen het Frans bannen (gros-de-Tours), Engels (egregiously an ass), Duits (ewigweibliche), Italiaans (conchiglie), Vlaams (ambeteren), Hollands (leaoscholier), chemie (calciumcyaanamide), geneeskunde (klysma), en in andere dictees ook nog aardrijkskunde, informatica, … Houden zoals het is zou ik zeggen, hoe moeilijker hoe liever. Alles wat in Van Dale staat is per definitie toch Nederlands? Hoop ik toch?
Overigens nogmaals een dikke proficiat aan Johan, Rein en Robert. Klasse. Hoe zeg je dat eigenlijk in het Grieks?
Herman, Het Griekse voorbeeld was slechts een voorbeeld dat staat voor alle andere exoten. Een paar pijnprikken mag best, maar dit waren er wel erg veel. En moeilijke! Ze staan weliswaar in VD, maar het is en blijft wel een dictee der Nederlandse taal. Dus wat meer Nederlands en wat minder exota’s zou me lief zijn.
Ik was de eerste maal ingedeeld bij de specialisten en dat heb ik geweten: de laagste score. Inwijdingsritueel? Oren wassen? Maar het komt gedeeltelijk toch door mijn verminderd gehoorvermogen in combinatie met de mijns inziens juist matige dictie, waardoor ik ‘keelt’ vertaalde met ‘killt’ (akkoord, had één l moeten zijn) en -vanwege het thema humor- de ‘mohsschaal en macs’ interpreteerde als twee jiddische moppentappers uit de Jordaan: ‘moosschaal en max-(schaal)’. Zou toch gekund hebben?
Nee, niet makkelijker, dan word ik op slag kansloos ….
Moos en Max: prachtige vondst Bob! Ik deed beide woorden ook fout, maar niet zo origineel als jij!
Dat had mijn middelbareschoolleraar Nederlands eens moeten weten, dat ik een tekst schreef die dicteespecialisten te móéilijk vinden!
Had ik speciaal voor Harderwijk het 1522 pagina’s tellende Pinkhof Geneeskundig woordenboek gekocht en helemaal uit mijn hoofd geleerd en was ik voorbereid op een lekker pittig dictee met woorden als hypoxanthineguaninefosforibosyltransferase en multipelenevoïdebasalecelcarcinoomsyndroom. Werd ik afgescheept met het armzalige klysma en klisteerspuit.
Je had je studie van Pinkhof ook niet moeten aankondigen! Je weet dat ik een slecht karakter heb …
🙂
Heb ik voor niets zitten pinkhoffen!
Gelukkig had ik niet tegen jou gezegd dat ik ook de 4464 bladzijden tellende Dikke Van Dale ging doornemen, want dan had je daar natuurlijk ook niets uit gevraagd en was ik waarschijnlijk geen eerste geworden bij jouw verder prachtige, humoristische dictee.
René, als voorbereiding op Harderwijk 2016 ga ik het Groene Boekje doornemen, zowel de online- als de papieren versie en ook alle dictees van Rein. Hoeven mijn waarde collega-dicteeologen daar in elk geval niet meer naar te kijken in hun voorbereiding.
Gelukkig staan de moeilijkste woorden uit Pinkhof niet in Van Dale …
Het nieuwe Groene Boekje vermeldt naast “typewerk” ook “typwerk” en die wijziging stond volgens mij niet in de Errata Woordenlijst Nederlandse Taal (Groene Boekje). Wist de jury dat?
In de dicteetekst staat “gore-tex” op twee opeenvolgende regels, waardoor voor de lezer onduidelijk is hoe je dat woord moet spellen: “gore-tex” of “goretex”?
Foutje van de opmaak: het moet gore-tex zijn. Over dat typewerk kan iemand anders zich wellicht uitlaten.
Typfout is logischer. Ww. typen, stam typ. Typefout is een samenstelling van type (heel vroeger: gegoten letter) + fout. GB vindt nu beide vormen goed. Zie ook de link:
http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1525
Opm.: in Word breng je gore- naar de volgende regel met een zgn. zachte return: SHIFT + ENTER
Is het werkelijk, Rein? Ik doe zulks als typograaf sinds 1987 in respectievelijk het gedenkwaardige Ready Set Go, versie 1.1 van Quark XPress en versie 1.0 van InDesign (waarmee nu de dictees worden gezet en gereedgemaakt voor pdf-export) – maar nooit geweten dat het in de tekstverwerker ook zo werkte. Goed nieuws voor iedereen die Word gebruikt!