Dit kán dus helemaal niet!
Door René Dijkgraaf
Het dictee van Kampen stelde dit jaar een zélden in dictees voorkomende kwestie aan de orde: de beklemtoning van het woord ‘zijn’. U zult daar niet van wakker liggen, maar als dicteetijger dóét zoiets je wat. De regel is: bij klanken die gevormd worden door twéé letters krijgen béíde letters een accent aigu: jóúw hobby, je zéúrt, ik vind het fláúw, et cetera. Bij woorden met dríé opeenvolgende klinkers geldt deze regel alleen voor de éérste twee klinkers, dat is geen níéuwe, maar al een óúde regel.
Ook de ij wordt met twee letters geschreven, die bij beklemtoning dus beide een accent krijgen. Hierbij doet zich echter een probléém voor: tekstverwerkers zeggen bij pogingen de letter j te accentueren: “Bekíjk het maar!” Dat betekent dat we in getypte teksten de spellingregels noodgedwongen níét kunnen volgen, het Groene Boekje geeft daar gelukkig dispensatie voor. Dat doet het echter níét voor handgeschreven teksten, want daarbij bestaat geen enkele belemmering de j óók te beklemtonen. We zíjn er dus: in handgeschreven teksten is beklemtoning van de ij alléén correct als beide letters geaccentueerd worden.
Je kunt in Word wel degelijk het klemtoonteken bij de letter j krijgen. Typ een gewone letter j in een Wordbestand. Ga vervolgens naar het overzicht van veelgebruikte symbolen en voer de volgende Unicode in: 0301. Klik op Invoegen. Deze tekencode verandert nu automatisch het puntje van de j in een accent aigu.
Op websites bestaat ook geen belemmering: gebruik in HTML j́ en je krijgt de beklemtoonde j.
Goed om te weten! Daarentegen heb je wel weer een probleem als je tekst aanlevert voor een zetter (opmaker, dtp’er, dergelijke lieden). Die heeft helaas niets aan de codes die je er net met zo vele moeite ingefrommeld hebt. Resultaat: j’tjes zonder accent, want zo’n glyph zit niet in het font. Er zijn trucs voor (afspatiëren als een bezetene bijvoorbeeld) maar die zouden te veel tijd en aandacht kosten in dit haastige tijdgewricht.
Toch jammer.
Leuke weetjes!
Het is overigens een ij’tje net als een ei’tje, tenminste als het iets is, dat je niet kookt.